صدرا یکی از دوستان عزیز متممی در بلاگش مطلبی نوشته با عنوان:
آیا بیشتر ناراحت شدن برای اتفاقات فرانسه نسبت به یک کشور عربی غیر اخلاقی است؟
کل مطلب را میتوانید در لینک بالا بخوانید:
قسمتی از پست صدرا در خصوص این سوال
خب حالا میرسیم به سوال اصلی : آیا فارغ از بحث سیستم و در سطح فردی، بیشتر ناراحت شدن برای فرانسه غیر اخلاقی است؟
سوال جالبی است. دردنیایی که به عنوان یک سیاستمدار بخواهیم پشت میکروفون درمورد اخلاقیات صحبت کنیم، خون و جان انسان ها برابر است قطعا. مرگ یک انسان عراقی همانقدر باید ناراحت کننده باشد که مرگ یک انسان فرانسوی. اما همین که از پشت میکروفون کنار بیاییم چند سوال مطرح میشود. آیا از مردن همسایه مان به اندازه مردن پدرمان ناراحت میشویم؟ فرض میگیریم که این پرسش مغلطه دارد و قیاس مع الفارغ است. آیا از مردن کسی که اورا به هرنحوی میشناسیم، بیشتر ناراحت میشویم یا از مردن کسی که نمیشناسیم؟ مشخص است. ما انسانیم. مسلما اگر در رابطه عاطفی با فردی باشیم از دست دادن او مارا بیشتر ناراحت میکند به نسبت از دست دادن کسی که اورا کمتر میشناسیم. انسان همین است. اگر کسی با مردم عراق بیشتر همبستگی روحی احساس میکند طبیعی است که از کشته شدن آن ها بیشتر احساس ناراحت شدن بکند. اگر کسی هم در مورد مردم فرانسه این چنین است، خب حق طبیعی اوست که در مورد فرانسه بیشتر ناراحت باشد.
کسی که میگوید بیشتر ناراحت شدن برای مردم فرانسه غیراخلاقی است اگر ازفوت کیارستمی هم ناراحت شده است، کار غیر اخلاقی انجام داده. چرا که در همان لحظه و همان روز هزاران انسان دیگر در سراسر دنیا به دلایل مختلف مرده اند و او برای مردن آن ها کمتر ناراحت شده است.
یکی ممکن است از بعد دینی نگاه کند و حس کند با انسان عراقی نزدیک تر است و از این که برادر مسلمانش کشته شده غمگین شود. کس دیگر ممکن است بعد تاریخی را نگاه کند و بگوید تمدن فرانسه برای چیزی که امروز بدست آورده (آزادی و دموکراسی) زحمت کشیده و حقش نیست که این چنین آن را از دست بدهد و ممکن است بیشتر ناراحت شود از اتفاق فرانسه. به هیچ کدام هیچ اشکال اخلاقی وارد نیست.
اما یک نکته را از یاد نبریم. کمتر ناراحت شدن با خوشحال شدن متفاوت است. آن کس که از مردن حتا یک داعشی لبخند میزند و خوشحال است، نیاز دارد که در آینه به خودش نگاهی بیاندازد. آنکس که با لبخند خبر کشته شدن انسان های بی گناه و بیخبر از سیاست را اعلام میکند و میگوید به حقشان رسیدند یا دامن خودشان را گرفت، خیلی خیلی باید نگران وجه انسان بودنش باشد.
کامنت من در این خصوص و البته نظر شخصی من
سلام صدرا
موضوع مهم و جالبی بود به نظرم مخصوصا بحث آخر که به معنی آزادی اندیشه و عقاید است.
به نظرم جدا از این موضوع و اگر بخواهیم کمی به جلوتر برویم شاید همدردی من با کشور همسایه نه به خاظر رابطه نژادی و دینی و عقیدتی بلکه به خاطر احتمال جبران این موضوع باشد طوریکه عموما زمانی که افغانها پناهنده شدند به ایران آمده اند و زمانی که کردهای عراق پناهنده شده اند به ایران آمده اند و الان هم از شهرهای کردنشین وقتی اوضاع کسب و کار خراب می شود نزدیکترین و بهترین جا و سهل ترین جا برایشان عراق و اربیل است که حتی نزدیکتر از تهران است.
یعنی این نزدیکی و همسایه بودن یکی از علل میتواند باشد و اینکه فرصت جبران برای هر دو کشور یا ملت وجود داشته است. اما به قول تو لزوما نباید کسی بر من ایراد بگیرد که چرا برای فرانسوی ها بیشتر ناراحتم هر چند وقتی کسانی را در تهران می بینم که شمع به دست برای یادبود فرانسه به خیابانها آمدند و از پلهایی در تهرن گذشتند که زیرش کارتن خوابهای ایرانی بودند و یا همین افراد شمع به دست برای هنرمندان در بند ایرانی و کشته شدگان عقیدتی و سیاسی حتی کبریتی هم در تهران روشن نکردند دیگر به این فکر نمیکنم که این تصمیم یک تصمیم هوشمندانه است و حتما تحلیلی شبیه تحلیل صدرا پشت آن است یعنی احترام به فرانسه ای که با ولتر و روسو و انقلابش تمدن و آزادی رو ساخته . من در اون لحظه به یقین برایم ثابت می شود که فقط عامل ترس و بزدلی باعث شده کاریکاتوریست زندانی ایرانی را فراموش کنم و برای فرانسوی ها شمع روشن کنم.
از یک جنبه دیگری هم میشود نگاه کرد اینکه الزاما طرف مقابل من که فرانسه باشد با من این نزدیکی را حس نکند و او هم خودش را با ملت آمریکا نزدیک ببیند یعنی ترجیح او کشوری در خاورمیانه نباشد و تمایلی هم به جبران محبت من نداشته باشد و خود را به آمریکا نزدیک ببیند چرا که همچنان که شما کل ملت عرب یا همسایه ها مرزی را از یک جنس خواندید شخص ساکن فرانسه هم من و صدرا را به عنوان نمونه های خوب جدا نخواهد کرد و کل ایران را عقب مانده و یا تروریست فرض میکند و خشک و تر را به کل با هم خواهد سوزاند.
مقصود من این است که با وجود انتخاب آگاهانه شما در خصوص تحلیلی که کردید اگر طرف مقابل یعنی فرانسه رفتار عکسی با شما داشت و یا ملت فلسطینی که چند سال پیش اظهار کرده بودند خون ایرانیان که برای ما فرستادند پس میدهیم حداقل در این موارد شوکه نشویم و به این فکر کنیم که شاید ترجیح طرف مقابل ما نیستیم چون همیشه ترجیح طرف مقابل یک ملت بهتر است نه یک ملت همتراز یا بدتر شاید تر جیح فرانسه هم برای همدردی آمریکا باشد مثل ما که ترجیحمان ملت بهتر است.
البته من نظر خاصی در مورد همدردی ندارم یعنی اگر بتوانم ترجیح میدهم کاری کنم و علاقه ای به شمع روشن کردن یا تغییر عکس پروفایل ندارم چون به نظرم عملا این کارهای کم هزینه و رایگان تاثیری در حل موضوع ندارد و اصولا هم با احساسات و هم با ابراز آن میانه ی خوشی ندارم فقط قصدم تحلیل و فکر کردن به این موضوع بود.
کامنت صدرا در ادامه
فواد جان قبل از پاسخ اصلی دو تا نکته به نظرم میرسه که بگم
اول این که این دسته بندی ایرانی عرب و اروپا تو ذهن من چندان جدی گرفته نمیشه. همیشه به بازه های زمانی خیلی بزرگ نگاه میکنم و هرچه که میبینم بیشتر از جنس نژاد بشره تا قومیت یا محل زندگیش. این به این معنی نیست که متوجه واقعیت امروز نیستم، کما که میبینی با همین تقسیم بندی ها هرچه که مینویسم رو میبرم جلو اما چون بخش دوم نوشته در مورد یک احساس درونی بود و میدونیم احساسات لزوما درگیر منطق و محاسبه نیستند و سعی کردم بیشتر رو این که احساسات پیرو منطق شخصی اند ، داستان رو پیش ببرم.
نکته دیگه اینه که من طرف خاصی رو نگرفتم چون واقعا طرف خاصی هم نیستم فقط سعی کردم سوال رو تحلیل کنم اما فارغ از این که بخوایم موضع دفاعی بگیریم در مقابل صحبتت باید بگم که اگر بخوایم وارد محاسبه بشیم تو این زمینه خب حرف زیاده. به عنوان مثال(صرفا مثال) فقط یک مورد رو مطرح میکنم:
اگر از در محاسبه برای خرج کردن احساساتمون در مورد حوادث تروریستی چند سال اخیر دربیایم به شکلی که شما محاسبه کردی، باید به این نگاه کرد که سیاستمدار راست غربی امروز(مرکل و اوباما به عنوان سردم داران این قصه) با انسان دوستی بی محاسبه و غیر سیستمی و باز کردن مرز ها روی مهاجران (که از نظر من احتمالا خیلی نیت خوبی پشتش هست) دارم کشورهاشون رو و نتیجتا دنیا توی بحران فرو میبرند که ممکنه چندسال دیگه نتیجه ش رو ببینیم. هر حادثه ی تروریستی که اتفاق میفته یعنی رفتن توده ی مردم اروپا و آمریکا به سمت چپ تندرو و مذهبی و اسلام ستیز. کما که داریم میبینیم موجودی مثل ترامپ از پشت زیاده روی های انسان دوستانه ی اوباما داره در میاد. این چیزیه که متاسفانه تو تاریخ نمینویسند. ما مشابه این شرایط رو در کشور خودمون هم تجربه کردیم. توده با احساسات جمعی تصمیم میگره نه با منطق روشنفکرانه . ما خوب میدونیم اگر در اونجا هم تندرو ها قدرت رو بدست بگیرند، در خوشبینانه ترین حالت کاملا مستقیم به ضرر انسان خاورمیانه ای که من و شما هستیم، میشه و در حالت بدبینانه ممکنه تا از بین رفتن نسل بشر از روی زمین هم پیش بره. پس فارغ ازاین که چه نیتی پشتش هست، من شمع روشن کردن جلوی یک سفارت رو(کاری که خودم هیچ وقت نخواهم کرد) در بدبینانه ترین حالت بی فایده میدونم اما اون رو به هیچ وجه تقبیح نمیکنم. اگر قرار به محاسبه ی سود و ضرر باشه، دلسوزی برای اروپا و فرانسه و بیشتر ناراحت شدن از اون منطقی تر به نظر میاد. فارغ از این که انسان فرانسوی حاضر میشه ساندویچ نون پنیرش رو با من نصف کنه یا نه؟ (چرا فراموش میکنیم که کشور ما هشت سال در حال جنگ با همین عراق ایرانی دوست بود؟ و بارها نشون داده که اگه پاش برسه حاضره ساندویچ من رو هم از دستم در بیاره) این که فرانسوی صدرا رو عرب بدونه مهم نیست، اما این که آمریکایی به ترامپ رای نده چون ترامپ اسلام ستیزه مهمه.
باز هم تاکید میکنم که این موضع اصلی من نیست و باز هم تاکید میکنم که این تنها یکی از استدلال هاست که چرا منطقیه برای فرانسه بیشتر واکنش نشون بدیم و سعی کنیم از حجم تصویر وحشتناکی که از ما بوجود اومده کمی بکاهیم تا اون روزی که ازش باید بترسیم دورتر بشه. انفجار در فرانسه خیلی بیشتر از انفجار در عراق به ضرر انسان ایرانی و خاورمیانه ای امروزه. بازهم میگم ، هرکس ازاده بر اساس منطق و یا حتا بی منطقی خودش از یکی از این حوادث بیشتر ناراحت بشه.
——————————————–
فواد جان، حس میکنم در مورد مفاهیمی مثل منطقی بودن، شجاعت و حقیقت کمی انعطاف ناپذیر برخورد میکنی. اصرار روی حقیقت لزوما به نفع ما نیست. اعتراض به هر نحوی هم همین طور. کمی پایین تر در مورد میانه رو بودن نوشتم و گفتم که به نظرم در سطح عمل پراگماتیک سیاسی امروز بهترین استراتژی هست که در دست داریم، فارغ از این که من به چی فکر میکنم و به چی اعتقاد دارم. تاریخ نشون داده منطقی ترین انسان های تاریخ هم اشتباهات خودشون رو داشتن. فکر میکنم همونطور که نمیتونیم نرم افزار بدون باگ بنویسیم، هیچ کدوم از ما هم منطق رو در سطح ایده آلش نمیتونیم بدست بیاریم. پس چرا این چنین بنیادگرایانه طور روش حقیقت اصرار میکنیم؟ این که جایی که ما داریم زندگی میکنم به کلا بر مبنای باگ ها نوشته شده است را میفهمم و غیر منطقی و غیر طبیعی بودن محیط را. اما راه حل شما رو راه حل مناسبی نمیدونم.
با احترام
کامنت من در ادامه
ممنونم صدرا
در خصوص اینکه هر کسی آزاده نظر خودش رو بگه حرفی نیست و من هم چون دیدم زوایای دیگری از این موضوع دیده نشده فقط خواستم اونها رو نشون بدم و اصلا قصدم ارایه راه حل نیست چون یقین دارم که راه حل خود به خود در مواجه با مشکلات به وجود می آید و در لحظه صورت می گیرد نگاهی به تمام جریانهای اجتماعی و سیاسی میتواند این را مشخص کند که راه حل زاییده ی جریان و در بطن آن بوده است.ولی زوایایی که بهش اشاره کردم از انگیزه انسانها نشات میگیره و عاملشون درونی است تا بیرونی همانطور که تمام طرفداران چپ یا راست یا فرانسه و دنیای عرب لزوما فکر یکسانی ندارند و کنش و واکنش های سیاسی باعث به وجود آمدن انواع دیدگاه مختلف شده و اگر من کسی را در کنارم دیدم که چون من بروی آرمانهای شبیه من اصرار دارد قبل از خوشحال شدن باید فکر کنم آیا انگیزه او هم مثل من است یا نه؟ و تا کی کنارم میماند؟
صحبت کردن در خصوص مسایل سیاسی و اجتماعی بیشتر با عمل شدنی است تا کلمات و شاید بزنگاه های تاریخی مشخص میکند که چه کسی چگونه و بر چه اساسی تصمیم می گیرد و همیشه در خصوص هر موضوعی وقتی مشکل از ما جداست و ما ناظر بیرونی هستیم قضاوت و عملکردمان حساب شده و متکی بر تحلیل است ولی وقتی مشکل در دستمان باشد نه فرصت تحلیل خواهیم داشت نه گوشی برای شنیدن تحلیل باقی مانده است.
توی خلبان جنگ اگزو پری مطلب جالبی نوشته که مضمونش اینه :
میگه دفاع یک انسان از یک انسان رو معمولا انجام می دهند و فداکاری یک فرد برای جامعه هم همینطور چون در شرایط جنگ این امر نشانه شهامت آن سرباز است ولی شعور یک جامعه زمانی به حد اعلا و شرافت خودش میرسه که یک جمع کثیر به خاطر فقط یک انسان ایستادگی کند و نگوید یک نفر چیزی نیست و به جای سود و زیان و عمل ریاضی جمع و تفریق نه برای یک شخص و فردیت او بلکه به خاطر احترام به انسانیت که جانمایه خودشان نیز هست این کار را بکند. پاراگراف دقیقش رو اگر پیدا کنم برات می فرستم.
بازم بنویس صدرا نوشته هات رو میخونم و دوست دارم فارغ از اختلاف نظر.
فواد جان پاسخ شما رو اینجا نوشتم:
http://sadraa.me/%d8%af%d8%b1%d8%a8%d8%a7%d8%b1%d9%87-%d8%ad%d9%88%d8%a7%d8%af%d8%ab-%d8%aa%d8%b1%d9%88%d8%b1%db%8c%d8%b3%d8%aa%db%8c-%d9%81%d8%b1%d8%a7%d9%86%d8%b3%d9%87/#comment-119
ممنونم صدرا جان میخونم حتما
سلام
جالب بود و حق مطلب را ادا كرديد و تفاوت است بين اينكه كسي را بشناسيم و نشناسيم و …
من در راستاي همين جمله آخر هم بگم
خدا در قرآن ميگه من قتل نفسا…
هركس شخصي را عمدا بكشد (من غير حق) همانند آنست كه تمام انسانهاي روي زمين را كشته است
و هر كس شخصي را از مرگ نجات دهد مانند اينست كه همه مردمان را از مرگ رهانيده است
آري اينكه ما براي يك انسان به اندازه همه انسانها ارزش قائل شويم
ارزشمند است
ممنون از نظر شما آقای خسروبیگی و موفق باشید