۵۳ نفر به روایت بزرگ علوی

کتاب ۵۳ نفر اثر بزرگ علوی را به تازگی خوانده ام و خواستم قدری در خصوص این کتاب برایتان بنویسم. این کتاب شرح حال ۵۳ نفر از زندانیان سیاسی دوره رضا خان است که خود نویسنده نیز در میان زندانیان به بیان خاطرات خود می پردازد.

در سال ۱۳۱۷ عده ای از روشنفکران سیاسی وقت که عموما گرایش چپ و کمونیستی داشتند توسط اداره سیاسی دولت رضا خان دستگیر شده و تحت شکنجه های وحشیانه و آزار و اذیت شهربانی قرار میگیرند.

در میان اسامی این زندانیان افراد شناخته شده ای مثل دکتر تقی ارانی،خلیل ملکی،بزرگ علوی، رضا روستا،انور خامه ای،عبدالصمد کامبخش، عباس نراقی،ایرج اسکندری، مرتضی یزدی و .. حضور داشتند که هر کدام از این افراد بعدها بخشی از تاریخ سیاسی معاصر ایران و جریان فکری غالب را تشکیل دادند.

مهم ترین عضو این گروه ۵۳ نفر بی شک دکتر تقی ارانی بود که زیر شکنجه شهربانی و اداره سیاسی در سن ۳۷ سالگی جان باخت. شرح دادگاهی دکتر ارانی در کتاب آمده است و بزرگ علوی در خصوص او چنین مینویسد:

“دکتر شش ساعت و نیم صحبت کرد. دوست و دشمن را بهت فرا گرفته بود. آژان ها و صاحب منصبان با دهان باز به او نگاه میکردند. ارانی نطق خو را اینگونه آغاز کرد: برای اولین بار است که یک عده پنجاه و چند نفری از منورالفکر و کارگر باسواد ایرانی یعنی افرادی که با چراغ در این محیط تاریک باید جستجو شوند در محکمه جنایی یعنی در محلی که دزدان مسلح راهزن و قاتل ها محاکمه میشوند به عنوان داشتن یک عقیده اجتماعی به پیشگاه قوه قضایی دعوت شده اند. محاکمه امروز نافذتر از آن است که در داخل این دیوارها محصور بماند، بلکه آنها را شکافته و به دنیا خواهد رسید.

چشم و گوش دنیا متوجه این دادگاه است و با صدور رای و گزارش آن به مقامات مافوق تمام نمی شود. محاکمه ادعانامه و دفاع ما هر سه تاریخی است و مانند آثار محاکمات قرن هجدهم در صفحات تاریخ باقی خواهد ماند”

ارانی در ادامه نطقش رژیم پهلوی و قضات دادگاه و شهربانی و اداره سیاسی را به چالش کشید و آنها را محکوم کرد.بزرگ علوی میگوید این ۶ ساعت از بهترین لحظات عمر من در زندگی بوده است و هیچ گاه آن را فراموش نمیکنم حتی قاضی دادگاه نیز شیفته نطق ارانی شده بود و به احترام او نمیخواست نطقش ر ا قطع کند.

علوی میگوید همه ۵۳ نفر از خودشان دفاع کردند اما دکتر ارانی از خود دفاع نکرد بلکه از ما زندانیان سیاسی دفاع کرد و کفت من برای دفاع از ملتم اینجا هستم و از خود دفاعی ندارم. قاضی برای دکتر ارانی ۱۰ سال حبس تعیین کرد و او تا آخر عمر خود را در سلول انفرادی گذراند و در نهایت زیر شکنجه و به شهادت بزرگ علوی با مسمومیت به قتل رسید.

صدای دکتر ارانی در دادگاه شبیه یک پتک فلزی طنین انداز میشد و شاید یک قرن طول بکشد تا کسی با این اراده، شجاعت و آگاهی به دنیا بیاید و جلوی استبداد بایستد.

در بخش های دیگر کتاب به این مورد اشاره میشود که برای اسپویل نشدن آن ترجیح میدهم فقط عناوین آن را بنویسم.

  1. نحوه دستگیری افراد و نگرانی خانواده های آنها
  2. شرح بازجویی ها و استنطاق دایره سیاسی و همچنین شکنجه های وحشتناک آنها
  3. شرح جالبی در خصوص ممنوعیت کتابخوانی و تلاش زندانیان برای مطالعه طوری که خیلی از زندانیان بعد از سه سال زبان های مختلفی چون فرانسه و روسی و انگلیسی را در زندان یاد گرفتند.
  4. عفو عمومی که صرفا شامل درزدان و بزهکاران میشود.
  5. فساد ریشه ای حکومت و شرح رشوه دادن به آژان ها و مامورین زندان
  6. شرح وضعیت زندان قصر و انتقال زندانیان به آنجا
  7. اعتصاب غذای زندانیان، مرگ دکتر ارانی و بیان پاره ای از مسایل تاریخی و سیاسی آن دوره یعنی در سال ۱۳۲۰ که ایران اشغال شد و محمد رضا پهلوی را به جای پدرش نشاندند.

خواندن این کتاب را به علاقه مندان تاریخ سیاسی ایران پیشنهاد میکنم.

منتشرشده توسط

Donkishot

فواد انصاری هستم کسی که تمام طول عمرش در مقایسه با عمر هستی و قدمت زندگی به اندازه ی چشم بر هم زدنی نیست و زندگیش یک سنگریزه ی کوچک بین دو عدم و دو سیاهچاله است. ولی این سنگریزه میخواهد خود به زندگیش معنا دهد و آن را باز تعریف و تغییر شکل دهد. foad.ansary@gmail.com

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *