نکاتی کاربردی در عقد قراردادهای نرم افزاری
به موجب تجاربی که در بستن قراردهای نرم افزاری کوچک و متوسط داشته ام میخواستم نکاتی را که میتواند شرکت را به بیراهه ببرد و دچار ضرر و زیان کند اینجا قید کنم. پیش نیاز ما این است که ایرادی به کار شرکت نرم افزاری وارد نیست و این نوشته نمی خواهد کارفرما را تحت فشار قرار دهد و او را متضرر کند.
پیش پرداخت
پیش پرداخت برای همه ی شرکتها یک امر حیاتی و ضروری است و نحوه ی ذکر کردن پیش پرداخت باید به این صورت باشد که ما موعد انجام کار را از تاریخ دریافت پیش پرداخت در نظر بگیریم. این کار بدین خاطر است که بارها اتفاق می افتد که شرکت بدون دریافت یک ریال کار را شروع میکند و پروژه رو به اتمام است در این حین شرکت نرم افزاری در موضع ضعف و شکست قرار دارد و هزینه های تولید جبران نشده است و از طرف دیگر کارفرما در موضع کامل قدرت است و تصور کنید در یک کالای ذهنی و انعطاف پذیر مثل نرم افزار دست کارفرما چقدر باز میشود ؟ کارفرما می تواند اعمال سلیقه کند و پرداخت کل مبلغ را منوط به انجام تغییرات و یا موضوعات خارج از قرارداد کند همچنین چون شرکت در طمع گرفتن پول کامل است و از بی پولی و هزینه های ثابت رنج می برد تن به هر خواسته ای خواهد داد تا کل مبلغ را یکجا دریافت کند. این کش و قوس در نهایت به بیراهه رفتن پروژه و ضرر وزیان هر دو در بلند مدت ناشی میشود.
به نظرم بهتر است حداقل مبلغی بین ۳۰ تا ۵۰ درصد مبلغ قرارداد به عنوان پیش پرداخت دریافت شود
آموزش
بارها با خود اندیشیده ام که وظیفه ی آموزش کارکنان و کارمندان یک سازمان به عهده کیست؟ منظورم از آموزش صرفا آموزش نرم افزار مورد معامله نیست بلکه عموما مشتری (سازمان دولتی یا خصوصی) انتظار دارد که ICDL و ویروس کشی موبایل را نیز از شرکت نرم افزاری یاد بگیرد. حجم درخواستهای نا به جا و درخواست خدمات آموزش و سوالات بی ربط به قدری زیاد می شود که نمی توان آن را کنترل کند و عملا همچون مورد اول شرکت را وارد زیان میکند.
موضوع آموزش باید در قرارداد به روشنی ذکر شود اینکه اولا کاربر این نرم افزار حداقل دانش ICDL را داشته باشد و ثانیا آموزش در تعداد جلسه های محدود و برای افراد محدودی ارایه می شود و خارج از این چهارچوب حتما باید هزینه ای برای آموزش های بیشتر دریافت شود یا آن را به آموزشگاه یا شخص دیگری ارجاع داد.
تحویل نرم افزار
تحویل نرم افزار خود موضوع دیگری است که اعضای شرکت را در راهروهای اداره گرفتار خواهد کرد. قضیه از این قرار است که شرکت نرم افزاری کارش را تمام کرده است و با خوشحالی منتظر دریافت مبلغ است ولی مشتری مایل به تحویل گرفتن نرم افزار نیست به دلایل زیر:
- امور مالی گفته است فعلا تحویل نگیرید چون پول نداریم
- مدیر سازمان میخواهد یک نفر را برای تحویل گرفتن انتخاب کند
- کارمند سازمان تمایلی به کارهای اضافی بیشتر و کار با نرم افزار ندارد
- قرارداد اینقدرطولانی شده است که سازمان یادش میرود نرم افزار را برای چه خریده اند!
- مدیر سه لتی سازمان تصمیم دارد از ۲۴ نفر امضا بگیرد تا در نهایت خود مسولیتی قبول نکند و اگر شد تقصیر را گردن آبدارچی هم بیاندازد
- سازمان اینقدر آگاهی ندارد که نرم افزار را طبق موارد ذکر شده در قرارداد تست کند و تحویل بگیرد
- شما همان مورد اول را جدی تر از بقیه فرض کنید.
برای رهایی از این شر اعظم شرکت نرم افزاری باید:
- تاریخ تحویل را دقیقا مشخص کند
- تحویل گیرنده (ها) را در قرارداد قید کند
- برای عدم پرداخت قرارداد شروطی را بگذارد که برای هر روز تاخیر سازمان دچار جریمه شود البته برای خود نیز همین شرط را بگذارد که پروژه را سر وقت تحویل دهد
- پیگیری مطالباتش را بدون توجه به تحویل یا عدم تحویل شروع کند
پشتیبانی
پشتیبانی رایگان یکی دیگر از کارهایی است که عموما شرکت را به خاک سیاه می نشاند٫ البته که عرفا ۶ ماه یا یک سال برای پشتیبانی رایگان در نظر گرفته می شود اما تحت چه شرایطی ؟ بارها پیش آمده است که موارد درخواست شده مشتری خارج از چهارچوب قرارداد است و یا مشتری سوالاتی میکند که قبلا در آموزش پاسخ داده شود و صرفا آن نکته را فراموش کرده است و یا در ساعات غیر کاری مشتری تماس تلفنی برقرار میکند و یا سایر موارد دیگر.
برای رهایی از این موضوع
- شرکت باید حتما در قرارداد قید کند که پشتیبانی شامل تغییرات نیست بلکه صرفا برای رفع اشکالات احتمالی است.
- اگر مشتری در ساعات غیر اداری پشتیبانی میخواهد باید هزینه آن را پرداخت کند و در قرارداد ذکر شود که مثلا پشتیبانی طلایی شامل روزهای تعطیل میشود ولی با پردخت هزینه x تومان.
- ترجیحا در قراردادهای بزرگ روند درخواست پشتیبانی را کمی سخت تر کنیم یعنی ترجیحا مکتوب یا با ثبت تیکت نرم افزاری و … باشد به این دلیل اگر شفاهی و تلفنی این قضیه را باز کنیم اولا سوالات سطحی وبدیهی و نامشخص از جانب مشتری ایراد میشود دوما ارزش پشتیبانی کاسته می شود و سوما مشتری بعد از اولین مشکل و بدون فکر کردن به آن سریع به فکر تماس می افتد و در نهایت درخواست های مکتوب مشخص و قابل پیگیری و قابل استناد و روشن تر است.
در پایان
البته که موارد زیاد دیگری هست که میتواند اینجا ذکر شود ولی این چند نکته اهم موضوعات است و نمیخواهم بیش از این وقت شما را بگیرم در این خصوص اگر سوالی داشتید خوشحال می شوم که پاسخگو باشم. در پایان پیشنهاد میکنم ازنمونه قراردادهای سازمان نظام صنفی رایانه ای هم استفاده کنید.
پ ن : البته شاید با خود بگویید این نمونه قراردادها سال ۹۰ نوشته شده است وخیلی قدیمی است ولی انصافا در این ۶ سال نه مشتری(دولت) و نه شرکت نرم افزاری و نه نرم افزار تغییر محسوسی به جز قالب ظاهری نرم افزار(از جانب شرکت) و مبلغ قرارداد(از جانب دولت) نکرده اند.
فواد انصاری
عضو هیئت مدیره و مسئول کمیسیون نرم افزار – سازمان نظام صنفی رایانه ای استان کردستان
۶ سال تجربه در عقد قراردادهای نرم افزاری و مذاکرات فروش – حوزه نرم افزار و اتوماسیون صنعتی