ما و اطرافیان ما، مقابله ی ما با ترس های وجودی

پ ن:  با نگاهی به کتاب روان درمانی اگزیستانسیالیسم نوشته ی اروین یالوم و پادکست رواق از فرزین رنجبر

میخواستم شما را با سه نوع سازوکار دفاعی آشنا کنم که متاسفانه در جامعه ی ما بسیار رایج است.

جلوگیری از ترسیم نمودار زندگی

بدون شک افراد زیادی را دیده اید که بعد از ده سال از زمان اعزام هنوز به خدمت نرفته اند یا بعد از چند سال زندگی مشترک هنوز بچه دار نشده اند، یا پشت دیوارهای دیگری از زندگی مانده اند. زندگی را اگر یک پاره خط در نظر بگیریم نقطه هایی مثل ازدواج،بچه دارشدن،پذیرش مسئولیت های شغلی، دانشگاه رفتن،کنکور و سربازی را میشود روی این خط ترسیم کرد.

اما بعضی از اوقات ما از ترسیم این نمودار هراس داریم و در مقابل ترسیم کامل آن مقاومت میکنیم. ترس از ترسیم نمودار زندگی یکی از ترس های وجودی ماست ما با بچه دار نشدن به خیال خود نمودار زندگی را قطع کرده ایم و به پیر شدن و مرگ نمی رسیم یا با ازدواج نکردن تا آخر عمر یک پسر یا یک دختر جوان باقی خواهیم ماند و مسیر زن یا مرد شدن،والد شدن، میانسالی، پیری و مرگ را قطع میکنیم.

البته مسیر زندگی هر کسی متفاوت است و قرار نیست چنین مسیری برای همه ترسیم شود. اما هرگاه در نقطه ای از این مسیر ایستادید حتما فکر کنید که ریشه های این تصمیم از کجا نشات میگیرد؟ آیا این انتخاب ناخودآگاه ماست یا خودآگاه ما.

سندرم آشیانه ی خالی

مادران و پدران زیادی را میشود (طبق تحقیقات در میان مادران خانه دار شایع تر است)نام برد که به چنین وضعیتی دچار هستند. والدین به صورت ناخودآگاه در برابر ازدواج فرزند آخر مقاومت میکنند و چنان رابطه ی صمیمانه ای با فرزند خود برقرار میکنند که جدایی برای هر دو به امری محال تبدیل میشود. البته این کار به صورت ناخودآگاه صورت میگیرد یعنی امکان دارد که مادر بگوید من دوست دارم که بچه ام ازدواج کند و سروسامان بگیرد ولی سندرم آشیانه ی خالی یا empty-nest-syndrome مانع از این کار میشود. ترس از تنهایی یکی دیگر از ترسهای وجودی ماست که در کهنسالی ما را از آشیانه ی خالی میترساند و میترسیم بعد از رفتن همه ی فرزندان خانه ای سوت و کور نصیب ما شود و احساس تنهایی کنیم.

البته والدین باید زندگی شخصی خود را دنبال کرده و آن را به زندگی فرزندانشان گره نزنند، چنین ترسی در والدین متاسفانه در آینده باعث عدم استقلال فرزندان و وابستگی آنها میشود و از آنها موجوداتی ضعیف و متکی خواهد ساخت(آنچنان که شاید در اطراف خود دیده باشید).

دیکتاتوری در قلمرو محدود:

سالها پیش که در شرکت نفت کارمند بودم یک آبدارچی داشتیم که روی آبدارخانه اش خیلی حساس بود. مثلا اگر اونجا یک قطره چای میریختی یا به سماور دست میزدی داد و بیدادش بلند میشد به نوعی رییس آبدارخانه بود و یا بهتر بگویم دیکتاتور آبدارخانه. مثالهای بسیار زیادی رو میشه آورد که وقتی ما قلمرو محدودی در زندگی داریم تبدیل به دیکتاتور میشویم مثل خادم مسجدی که به هر آفتابه ای که دست میزدی از دور هوار میکشید  یکی دیگه رو بردار بدون اینکه دلیل خاصی داشته باشد صرفا برای اعمال قدرت در دایره ی کوچک دستشویی. این جا کاخ سلطنت کوچک من است و همه باید از من اطاعت کنند.

توصیه میکنم در زندگی خصوص خود از همسر و فرزند خود بخواهید در موضوعات وسیع و مختلفی اظهار نظر کنند و از آنها مشورت بگیرید چرا که اغلب اوقات ما با دست خود نزدیکان خود را به دیکتاتورهای بزرگ قلمرو محدود تبدیل میکنیم.

 

 

پادکست رواق و اگزیستانسیالیسم

اولین بار با خواندن کتابهای سارتر و کامو با فسفه ی اگزیستانسیال آشنا شدم. البته چندان که باید و شاید بود آن را نفهمیدم و همچنان در گوشه ذهنم باقی مانده بود. شاید مهم ترین کتابی هم که در این زمینه خوانده ام کتاب اصالت بشر نوشته ی سارتر و ترس و لرز نوشته ی کی یرکگارد است.

البته در خیلی از آثار متفکران ردپای این فلسفه وجود دارد و شاید معروفترینشان هایدگر، کی یر کگارد، داستایفسکی و نیچه باشد. از ورژن های وطنی هم میتوان به خیام اشاره کرد. الان که فکر میکنم با خودم میگویم که ای کاش من مطالعه ی خودم را با آثار هایدگر شروع میکردم تا درک عمیق تری از این تفکر پیدا میکردم، یعنی کاری که پوریا دوستم انجام داده است. پوریا همکلاسی سابق دوران راهنمایی منه! یک رفیق خوب کتابخوان که زبانهای انگلیسی و فرانسه و ایتالیایی  و اسپانیولی رو بلده و البته همیشه از صحبت کردن باهاش لذت میبرم.

سه یا چهار سال پیش با پوریا یک کانال تلگرامی رو راه انداخته بودیم به عنوان اگزیستانسیالیست که سعی میکرد این فلسفه رو معرفی کنه ولی نیمه کاره رهاش کردیم.

یک حسرت دیگه دارم اینکه چرا وقتی کتاب روان درمانی اگزیستانسیالیسم رو از پوریا صفر پور گرفتم نخوندمش و بعدا پوریا گفت من کتاب رو لازم دارم و من هم گفتم الان موقع مناسبی برای خوندن این کتاب نیست و به همین خاطر پسش میدم.

از این گذشته من تازگی ها با پادکست رواق آشنا شدم پادکستی که فرزین رنجبر اون رو منتشر میکنه. یک گوینده ی حرفه ای رادیو با لحن و صدای دلنشین که سعی میکند مفاهیم عمیق اصالت وجود را به سادگی برای مخاطبش توضیح بدهد.

تا الان نصف اپیزودهای پادکست رواق رو گوش دادم و یکی از اپیزودهای فرعی اون رو خریدم به شما توصیه میکنم که پادکستهای رواق رو گوش بدید و با خرید اپیزودهای فرعی با مبلغ ناچیز ۵ هزار تومان به ادامه راه این پادکست کمک کنید، اپیزودهای فرعی مطالبی در خصوص اپیزودهای اصلی بیان میکند والبته سعی میکنه با مثالهای روزمره ما را بیشتر با این مفاهیم آشنا کند.

اما چرا پادکست رواق حسرت من را برای نخواندن کتاب یالوم کمرنگ کرد؟ چون بنیان پادکست بروی کتاب روان درمانی اگزیستانسیالیست اثر یالوم بنا نهاده شده است و در واقع رواق شرح و تفسیر همین کتاب است البته با ذکر مثال های مختلف و..

اما اصلا این فلسفه چیست و چرا باید دنبال آن رفت؟ نمیدونم شما فایل فرشته ی مرگ آقای شعبانعلی را شنیده اید یا نه ولی اگر نشنیدید حتما گوش کنید. چنین تصویری از زندگی و چنین تلاشی که در فرشته ی مرگ است از باور اگزیستانسیالیست نشات میکیرد.

اما اشتباه نکنید، مقصود این فلسفه تزریق اعتماد به نفس کاذب و انگیزه ی بی پشتوانه نیست و اصلا شبیه مزخرفات ناپلئون هیل شیاد نیست. بلکه به ما زندگی اصیل و اصیل زیستن را یاد میدهد. در فلسفه ی اگزیستانسیالیست ما با چهار اضطراب وجودی سروکار داریم: تنهایی، پوچی، آزادی و مرگ. اظطراب هایی که در وجود ما مکانیزمهای دفاعی را به وجود می آورد و ما را با صدها مشکل روان نژندی مواجه میکند.

روان درمانی اگزیستانسیالیست به ما کمک میکند که به تعبیر مصطفی ملکیان یک زندگی اصیل داشته باشیم ونه یک زندگی عاریتی، فلسفه ای جدید برای انسانهای عصر جدید که ترسهای خود را شناخته و از کنار آن عبور میکنند چرا که خوب میداندد که تنهای تنهایند.

این ها رو به عنوان منابع خوب یادگیری میتونید دنبال کنید

روان درمانی اگزیستانسیالیسم یالوم
انسان در جستجوی معنا اثر ویکتور فرانکل
نظریه انتخاب گلاسر
پادکست رواق
درمان شوپنهاور اثر یالوم و البته آثار فیلسوفان و نویسندگانی که در این بلاگ اسمشان برده شد