انسان یا قدیس،نگاهی به قدرت و جلال نوشته ی گراهام گرین

چند روز پیش کتاب قدرت و جلال نوشته ی گراهام گرین با ترجمه ی هرمز عبداللهی را تمام کردم. قبلا کتاب جان کلام را از این نویسنده ی خوب خوانده بودم. خیلی کم پیش می آید که یک اثر کلاسیک انگلیسی را به یک رمان روسی یا فرانسوی ترجیح دهم مگر اینکه نویسنده ی آن کسی مثل گراهام گرین یا تامس هاردی باشد. واقعیت این است که عمر ما آنقدر کوتاه است که اگر بخواهم آن را صرف رمانها و کتابهای متوسط بکنم  عذاب وجدان میگیرم.

نمیدانم کتاب ترس ولرز نوشته ی کیرکگور را خوانده اید یا نه اون کتاب که نثرش پیچیده و فلسفی و گیج کننده بود به بررسی فلسفی کشتن اسماعیل توسط ابراهیم پیامبر میپرداخت. اگر چه در متون مذهبی هم دیده ایم که قلب انسان باید مملو از عشق به خدا باشد و اگر چیز دیگری بخواهد جای خدا را در قلب انسان بگیرد شخص گمراه خواهد شد خواه این عشق ثروت،شغل، معشوقه یا حتی فرزند باشد. خداوند در داستان ابراهیم خواست این موضوع را به ابراهیم یادآوری کند و بگوید مواظب باش که فرزندت را نباید بیشتر از من دوست داشته باشی و او را امتحان کرد و …

کتاب قدرت و جلال ناخودگاه من را یاد ترس و لرز انداخت که البته در بعضی جاهای داستان بی شباهت به این اثر فلسفی نبود. داستان در مورد کشیشی است در مکزیک زمانی که حکومت انقلابی و چپ گرای مکزیک کشیش ها را تعقیب میکرد و با خوردن مشروب هم مخالف بود. شخصی اصلی داستان یک کشیش میخواره است که تحت تعقیب پلیس میباشد.

با هم قسمتهایی از این اثر زیبا را بخوانیم .

انسان به قدری محدود است که حتی هوش و مهارت آن را ندارد که فسق و فجور تازه ای اختراع کند. تا این اندازه اش را حیوانات هم بلدند. به خاطر همین دنیا بود که مسیح مرده بود. انسان هر چه بیشتر بدی و شرارت در اطراف خود ببینید یا بشنود شکوه و جلال بیشتری گرداگرد مرگ را فرا میگیرد. مرگ در راه خوبی یا زیبایی، به خاطر وطن یا بچه ها یا یک تمدن، کار بسیارآسانی است ولی برای مردن در راه دودلی و فساد به وجود یک خدا نیاز است. ص۱۵۱

 

وقتی انسان بتواند چهره ی زن یا مردی را به دقت در نظر مجسم کند، همیشه میتواند به او احساس ترحم نیز داشته باشد. این صفتی است که با تصویر خدا قرین و همراه است. وقتی انسان خط های گوشه ی چشم و شکل دهان کسی را ببینید و ببیند که موهایش چگونه رشد می کنند دیگر محال است بتواند به او نفرت داشته باشد. نفرت تنها از کمبود و درماندگی نیروی تخیل سرچشمه می گیرد. ص ۲۰۰

 

شاید بعد از این همه رنج و محنت در این لحظه از آتش جهنم نمی ترسید. حتی ترس از درد نیز در پشت ذهنش مانده بود. تنها نومیدی و سرخوردگی عظیمی گریبانش گرفته بود زیرا مجبور بود دست خالی پیش خدا برود. واقعا هیچ کاری انجام نداده بود. در آن لحظه به نظرش چنین آمد که برای او چه آسان بوده که تبدیل به یک قدیس شود. فقط کافی بود که کمی کف نفس داشته باشد، کمی شجاع باشد. احساس کسی را داشت که به علت چند ثانیه تاخیر در رسیدن به محل قرار سعادت و خوشبختی اش را از دست داده باشد. اکنون می دانست که در فرجام کار تنها یک چیز است که اعتبار دارد و آن مقدس بودن است. ص ۳۱۷

وقتی کتاب را میبندم به این فکر میکنم که انسان نمیتواند قدیس باشد. ضعف ها و امیال و آرزوها و هوس های او رویای قدیس شدن ر ااز او میگیرد به قول کامو

من رویای این را در سر می پرواندم که مرد کاملی باشم مردی که می خواهد دیگران را وادارد که او را چه از جهت شخص خودش و چه از جهت حرفه اش محترم بدارند…خلاصه میخواستم در همه چیز تسلط داشته باشم… ولی بعد از آنکه در ملا عام سیلی خوردم و عکس العملی نشان ندادم دیگر برایم امکان نداشت که این تصویر زیبا را از خودم در ذهن بپرورم.