بلاگ شخصی فواد انصاری

وڵاتی بێ پایتەخت ناوی کتێبێکە, محەمەد مەسعوود جەلیزادە نووسیویەتی ئەم نووسەر و ڕۆشنبیرە کوڕی نەمر مەسعوود محەمەد نووسەر و ڕوناکبیری کوردە. یەکەم جار لە یوتیوب و دیتنی زنجیرە باسێک ۴٠ بەشی بەناو نەوەکانی هێکتور مامۆستا محەمەد مەسعوودم ناسی، ئەو زنجیرە باسە بە تێروتەسەلی باسی نەوەکانی ئاخیل و هێکتور دەکات و لە ڕاستیدا شێوە ڕوانینێکە بۆ ڵێکدانەوە و درووست بوونی دوو شارستانیەتی یونان و ڕۆم. هەڵبەت لە کتێبی وڵاتی بێ پایتەخت دیسان دەگەڕێتەوە بۆ ئەو باسانە.

بابەتی سەرەکی و با بڵین کاکڵەی وتەکانی ئەم کتێبە تێکەڵ کردنی عەشیرەت و شارە بۆ بونیادنانی شارستانیەت واتە باسی ئەوە دەکەت لە میژوودا هۆز و عەشیرەت وەکوو نێر و سپێرمە و شار وەکوو هێلکە یان مێ بەراورد دەکرێ واتە ئەگەر شارێکی وەرگرمان بێت دەکرێ ئەو هۆزە لەو شارە بتوێنەوە، بۆ نموونە هۆزی ئەردەڵان و وەزیری و تێکەڵ بوونیان لە ناو شاری سنە و دروستکردنی میرنشینی ئەردەڵان یان وەکوو بابان و سلێمانی یان بارزانی و هەولێر یان قاجار و تەورێز و هتد..

هەڵبەت پێش گریمانەی ئەم تواندنەوە دوور بوونە لە کەلتووری خۆییاتی. ئەم باسە ئەگەریش لای ئێوە بە تەواوی ڕاست نەبێ بە ڕای من دەبێتە هۆی گەشەی هزری لە کۆمەڵگا و درووست کەری وتووێژە لەناو چینی ڕۆشنبیر کە بە ڕاستی کورد زۆر پێویستی بەم باسانەیە، یەکەم بۆگرێ دانی خۆی وەکوو نەتەوە بە هەموو جیهان، دووەم بۆ دۆزینەوەی رێگایک کە لەم دۆخە شێواوە خۆی دەرباز بکات.       

بەڵام هەندێک تێبینیم هەیە سەبارەت بەم کتێبە:

یەکم بابەتەکە تۆزێک سنووردارە و هەموو ڕەهەندەکانی کۆمەڵگا ناگرێتەوە بۆ نموونە ئەگەر نووسەر بیهەوێ باسی لێکدانەوەی کودستان یان ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە گۆشە نیگای دێمۆگرافی بکات دەبێ سەردێڕی کتێبەکەش بگوڕێت یان خۆی بڵێت ئەم کتێبە لە گۆشە نیگای دێمۆگرافی نووسراوە. لەبەر ئەوەی کە کاریگەری دین، ئابووری، سایکۆلۆژی و … لە وڵاتی بێ پایتەخت ڕووک کەکراوەتەوە هیچ باسێک لەسەری نیە.

هەروەها لە پادکۆستی ڕووداو کە مامۆستا محەمەد لەسەر هەموو گرفتەکانی کۆمەڵگا قسە دەکات تۆ هەست دەکەی چەکوشێکی بەدەستەو هەموو شتێک وەکوو بزمار دەبینێت. لە بۆ نموونە بە ئینتمای نیشتمانی دەیهەوێ ڕەوتی چەپ و فێمینیسم و ئابووری ‌هەمووی شی بکاتەوە.لەبەر ئەوەی زوربەی باسەکانی مامۆستا لە ناو کتێب یان ڤیدیۆ یەک رەهەندی و تەسکە.

لە کتیبی وڵاتی بێ پایتەخت بەشێکی کەم لەو کتێبە تەرخان دەکات بۆ کوردستان و لە کۆتایی کتێبەکە سەبارەت بە کوردستان قسە دەکات، واتە زوربەی لەو کتێبە بە گشتی باسی عێراق و ڕوژهەڵاتی ناوە ڕاست دەکات. نووسەر هیچ بەدیل و ڕێگا چارەیکی ڕاستەقینەی نیە نە لە کتێبەکە و نە لە ڤیدیوکانی خۆی، بە گشتی ئەڵێت دەبی بە ژن و ژنخواز لە ناو یەکتر بتوێنەوە یان ئینتمای نیشتمانی بێت یان زمانی یەکگرتوومان بێت و … بە ڵام ناڕواتە ناو وردکاری هەروەها خۆی لە دین و سیاسەت دوور ئەگرێ ڕەنگە لە ڕەخنە و ڕوانینی خەڵک دەترسێت و نایهەوێت لەگەڵ ئەو شتانە ڕووبەڕوو بێت. بەڵام بە وتەی کوردی ناکرێت لە ئاو بدەیت و قاچت تەڕ نەبێت شتی وا نابێت.

لە کۆتایی داواتان لێ دەکەم ئەم کتێبە بخوێنن و ڤیدیوکانی نەوەکانی هێکتوریش چاو لێ بکەن کە بە ڕاستی زانیاری زۆری تێدایە. هیوادارم مامۆستا لەشی ساغ بێت و بەردەوام بێت.

لە مێژە باوڕم بە سیستەمی پەرەوەردە و فێرکاری لە ئێران نەماوە. کاتێ چاو لە ڕابردوو دەکەم پێم وایە زوربەی لە زانستی ئەمڕوی من دەستکردی هەوڵ و تێکۆشانی خۆم بووە کە یان بە دوای کتێب خۆیندن بووم یان بە دوای زانیاری لەناو ئینتەرنێت.
لە ڕاستیدا بۆ نۆژای کچم کە تەمەنی ۶ ساڵە، خولێکی فێرکاریم دەسپێکردووە کە بنەمای لەسەر زانستەگشتیەکانە. ئەگەر ژیانی خۆمان وەکوو هەرەمێک یان سێگۆشەیک چاو لێ بکەین بەشی خواری هەرەمەکە تەمەنی منداڵیە کە کاتمان زۆرە و مێشکمان بۆ شتی قووڵ و شیکاری ئامادە نیە.

پێم وایە ئەم سەردەمە باشترین کاتەبۆ فێر بوونی زانستەگشتیەکان بە شێوەیکی ڕووکەشی بۆ نموونە زانست لە سەر خۆر و مانگ و ئەستێرەناسی یان کەرەسە و ئامرازی جۆراوجۆر چۆن کار دەکات..

کاتێ کە تەمەنی ئێمە بەرەو لاوی و گەورە بوون ڕۆیشت ئەدی کاتمان نیە کە زانیاریە گشتیەکان فێر بین و دەبێ لەسەر بواری تایبەت کار بکەین. بۆ نموونە پاش ئەوەی گەیشتین بە تەمەنی ۱۵ ساڵ دبێ بواری تایبەتی خۆمان دەست نیشان بکەین بۆ نموونە بواڕی هونەر،بیرکاری،کارەبا یان…. پاش چەن ساڵ خوێندن لەوبوارە ڕۆیشتن بۆ زانکۆ لەوێش دیسان بوارەکە وردتر دەبێتەوە بۆ نموونە ئێمە کە بە گشتی کارەبامان خوێندووە لەم قۆناغە بەشی کۆنتڕوڵ دەخوێنین.

ئەم شێوە لە درێژەدانە یارمەتیمان ئەدات کە زیاتر بڕوینە ناو قووڵایی بابەتەکە.
ئەگەر بگەڕێمەوە بۆ سەرەتای باسەکە من هەوڵم داوە کە بەشی خواری هەرەمەکە لە مێشکی کچەکەم بەربڵاو کەم و زانیاریکی کورت و پوخت لەسەر هەموو شتێکی پێ بدەم ئەمەش جۆرێک ڕێکخستن و ئامادەکاریە بۆ هەڵبژاردنی بواری تایبەت لە داهاتوو.
ئەو بابەتانە کە وەکوو زانیاری گشتی پێم وتووە ئەمانەیە:

ژمارەکان،کەش و هەوا،سووڕینی ئاو، گۆی زەوی و هەسارەی من،چۆن لە ئاگر دەرباز بین، خولی خۆراک لە ناو بوونەوەرەکان،سەگی یاریدەر، ئاو لە ناو سروشت،نووری مانگ، بەرزکەرەوەی پەنجەرەی کارەبایی، نوور و تاریکی یان چۆن نوور دەبینین،How TV works، How keyboard works,کەف چۆن،درووس دەبێت، چاو چۆن کار دەکات،ئاو چۆن دێتە ناو ماڵەکان، get the flu,نەخشەی جیهان، گرووپی خۆراک بەشی ۱ و بەشی ۲ ، Compass introduction , مێژووی چرخ، vga card, بەرگری خودی ، hold your urine, expired medicine, پلەی گەرما،learn and fun 1، learn and fun 2، ڕۆژەکانی حەفتە، چیرۆکی پرۆمتیوس، quiz for kids، ئاوێنە چۆن کاردەکات، دەنگی پەلەوەرەکان، دەنگ لە مرۆڤ چون درووست دەبێت، ئایا ئاژەڵ قسە دەکات، دۆستی ڕاستەقینە، how car engine works، بەفر چۆن درووست دەب، چەکی کڵاش چۆن کار دەکات،جەمسەری باکوور و باشوور،مۆڵتیمتر، مار .

1. چرا ملت ها شکست میخورند نوشته ی دارون عجم اوغلو
2. بازجویی از صدام نوشته ی جان نیکسون
3. ژرمینال نوشته ی امیل زولا
4. غرور و تعصب نوشته ی جین آستین
5. در خرقه سرخ رنگ نوشته ی استانلی جان وایمن
6. امپراتوری اسلامی نوشته ی فیلیس کورزین
7. صفر به یک نوشته ی  پیتر ثیل
8. معمای قطب نما نوشته ی امیر د . آتسل
9. کار جانبی نوشته ی Chris Guillebeau
10. Bitcoin for dummies By Prypto
11. The Blocksize War By Jonathan Bier ترجمه عالی از وب سایت منابع فارسی بیت کوین
12. دانشکده های من نوشته ی ماکسیم گورکی
13. مصاحبه با شاهپور بختیار – پروژه تاریخ شفاهی ایران
14. از کورسان تا کردستان
15. اقتصاد اتریشی: آشنایی با مکتب بازار نوشته ی استیون هورویتز ترجمه دکتر امیر حسین خالقی
16. معمای توسعه- تجربه ماهاتیر و مالزی نوشته ی نوشته ی علی اشرف افخمی
17. لەکەناری دانوبەوە بۆ خڕی ناوزەنگ: دیوی ناوەوەی ڕوداوەکانی کوردستان ١٩٧۵ –  ١٩٧٨ نه وشیروان مسته فا
18. ۱۲ ستون موفقیت نوشته‌ی جیم ران
19. سازگاری و خۆڕاگری له مەهاباد,ئێتنۆگڕافی وێنەیی له کوردستانی ئێران: کاریگەری میدیاکان،جیاوازییه ڕەگەزێتییەکان و خۆڕاگری له ناو مێرمنداڵان,کامیل ئەحمەدی
20. کورد بوون  به‌شێک له‌ بیره‌وه‌رییه‌کانی کاپیتان حه‌مه‌دی مه‌ولوودی
21. ناتمام نوشته ی مسعود فروتن
22. رستاخیز نوشته ی تولستوی
23. پروژه تاریخ شفاهی هاروارد-مصاحبه با هما ناطق
24. کژ رفتاری نوشته ی ریچارد اچ تیلر
25. رئالیسم کاپیتالیستی نوشته ی مارک فیشر
26. پول راستین نوشته ی گری نورث
27. پیشمه رگه نووسینی ره حیمی قازی
28. کۆمەڵناسی ئایین نووسینی خالێد عەلیزادە
29. بدن انسان نوشته بلیندا گالاگر
30. قدرت خواندن از سقراط تا توییتر نوشته ی فرانک فوردی
31. دن آرام نوشته ی شولوخوف
32. راز شادی والدین دانمارکی اثر جسیکا جول الکساندر
33. دەوڵەتی سەربەخۆی کوردستان لە ناوەوە بونیادنان، لە دەرەوە دانپیانان. دکتور بورهان یاسین
    
34. قیام ۱۸۸۰ کردستان(شیخ عبیدالله نهری) در اسناد محرمانه بریتانیا نوشته ی جمال میرزا عزیز ترجمه ی بهزاد خوشحالی
35.  

ئەوڕۆ ۴ سەرماوەز . هێژای کوڕم لەدایک بوو. هیوادارم بتوانم بەباشترین شێوە پەروەردەی بکەم و باوکێکی باش بم بۆ هێژا.

امروز ۴ آذر ۱۴۰۲ پسرم هیژا به دنیا آمد. امیدوارم بتوانم پدر خوبی برایش باشم.

هیژا در زبان کردی به معنی محترم و ارجمند است

پێم وایە ئەم کتێبە درێژترین کتێبێک بوو کە تا ئێستا خوێندوومە کتێبەکە یان بڵێن ڕۆمانەکە چوار بەرگ بوو هەڵبەت من کتێبە دەنگییە کەم گوێدا کە هەشتا کاتژمێر بوو و نزیک بە چوار مانگ خەریکی خوێندنی ئەم کتێبە بووم بەڵام چێژی زۆرم لێ وەرگرت ڕۆمانەکە سەبارەت بە ناوچەیەکە لە ڕووسیا و هەموو گوندەکانی قەراخی ڕووباری دوون لەناو ڕۆمانەکە باس کراوە نووسەری ئەم ڕۆمانە واتە شلۆخۆف خۆی خەڵکی ئەو ناوچەیە بووە و بەباشی باسی هەموو شتێک دەکا ڕووداوەکان لە ساڵانی هەزار و نۆسەد و چواردە تا هەزار و نۆسەد و بیست و دوو باس دەکا و ئەو حەوت یان هەشت ساڵە شەڕ لەم ناوچەیە بەردەوامە.

 یەکەم شەڕی ئەوەڵی جیهانی و پاش ئەوەش شەڕی ناوخۆ لە نێوان سوورەکان و سپییەکان بە تایبەت قەزاقەکان  گریشکا پاڵەوانی ئەم ڕۆمانە چەند جار بیری دەگۆڕێت و پاش ئەو هەموو شەڕە کە دەیکات لە شەڕ و نامەتییەکانی بێزار دەبێ بۆ گریشکا ژیان مانا و جوانی زۆرتری هەیە و شەڕ وەکوو لەمپەرێک لەسەر ڕێگای دروست دەبێ بەڵام خۆی لەو شەڕە لانادا و بە هەموو هێز و توانای جارێک لە بەرانبەر ئەڵمانییەکان جاری دووەم لە بەرانبەر سوورەکان و کۆمۆنیستەکان و جاری سێهەمیش لە بەرانبەر لەشکری سپی لە ئۆکراین و لە هستان شەڕ دەکا.

 ژیانی پڕ لە هەوراز و نشێوی گریشکا بە جوانی لە ڕۆمانەکە باس کراوە کاتێک کە کتێبەکە دەخوێنی لە هەموو ئاڵوگۆڕەکانی ئەو سەردەمە لەو ناوچە دیاریکراوە تێدەگەی لە ئابووری لە شێوەی ژیان و کەلتوور لە ئایدیۆلۆژیای سیاسی لە جۆرافیای ناوچەکە و بە ڕاستی هەموو شتێک بۆت ڕوون دەبێت شلۆخۆف پاش نووسینی ئەم کتێبە کە زۆرتر لە دە ساڵی خایاند خەڵاتی نۆبڵی ئەدەبیاتی وەرگرت و بە ڕاستیش کە شایانی ئەو خەڵاتە بوو ئەتوانم بڵێم تا ئێستا کتێبێکی ئاوام نەخوێندووە پاش خوێندنی ئەم کتێبە زۆر زەحمەتە کتێبێکی دیکە دەست پێ بکەم بە ڕاستی هەموو کتێبێک لە بەرامبەر ئەم کتێبە بچووک و کەم بایەخە و هەر بەم هۆکارەش بۆم زەحمەتە ڕومانێکی دیکە بخوێنم.

 گریشکا دەیویست وەک خەڵکی ئاسایی ژیانی خۆی بکات بەڵام ئاڵوگۆڕی ناوچەکە هەمووی تێکدا بۆ هەتاهەتایە گریشکاو دۆنی ئارام و خێڵی قەزاق لە پێش چاوم دەمێنێت و بیری لێ کەم نامەوێ بچمە ناو قووڵایی کتێبەکە و چیرۆکەکە ئاشکرا بکەم ئەگینا دەکرێ سەد لاپەڕەش لەسەری بنووسم لە ئاکامدا بۆ خۆم ئەڵێم کاش کوردێکیش ڕۆمانێکی ئاوای بنووسایەو بۆ هەتاهەتایە ناوی خۆی وەک نووسەرێکی گەورە و ناوی کورد وەک نەتەوەیەکی بەهێز لە مێشکی جیهان جێگیردەکرد.