چێژوەرگرتنی نهیلیستی

پێم خۆشە کە بیری پێ نەکەم، ئەمەش فەلسەفەێکی نوێ لە نێوان خەڵکی شارە. جا نازانم سەرچاوەکەی چیە و لەکوێ هاتوە؟ ئەگەر وەکوو مامۆستایکی زانکۆ یان پسپٶڕێکی بواری فەلسەفە چاوی لێ بکەم ئەڵێم مانای ئەم وتە “چێژوەرگرتنی نهیلیستیە”.  دەمێکە باسی عێرفان و سۆفیگەری لەناو خەڵکا زۆر بووەتەوە. هەڵبەت ئەم جارە نەک بە پرچی دەروێش و عابای شێخ بەڵکوو بە شێوازێکی مٶدێرن (لە ڕەواڵەت) هاتووەدە مەیدان عێرفانی ئەوڕو لە سنە لە لاێن تاران و شارە فارسەکان ڕوانەی سنە کراوە و لە ڕاستیدا شەلەمێکی ناخۆشە لە عێرفانی مەولانای ڕومی،ئۆشو،عەتاری نەیشابووری، فەلسەفەی هێندی و هەزاران شتی ناخۆشی دیکە.

جا ئەگەر فارسەکان و خەڵکی ئێران کتێبی سۆفیگەری کەسرەویان بخوێندایات بە بڕوای من هیچ کات بە دوای ئام شتانە ناکەوتن و پاشان بویان دەرئەکەوت کە سۆفیگەری و عێرفان چە خەسارێکی گەورەی لە دانیشتوانی ئەم وڵاتە داوەو چەندە بیرومێشکی خەڵک لە سەر ئەم شتانە ئاڵۆز بووە.

جاروبار کە لەگەڵ ئەم جەماعەتە قسە دەکەم ئەڵێم سوودی ئەم فەلسەفە چیە ؟ ئەڵێن ئێمە ئارام دەکات و ئەدی بە هیچ شتێک بیر ناکەینەوە، ئەڕوینە ناو لەشی خۆمان و دنیا بە جێ دێڵین، منیش گاڵتەیان پێ دەکەم و ئەڵێم خۆ بە شەراب خواردن و تریاک کێشانیش ڕێک هەروات لێ دێت و هەموو شتێک بۆ ماوەێکی کۆرت لە بیر دەکەیت جا ئەمەش خۆ شتێکی نۆێ نیە.

ئەمن بۆ خۆم باوڕم بەم شتانە نیە و ئینسان بە ورە و جم و جٶڵ دەبێتە ئینسان، هەروەها دەبی خەفەت و ڕەنج و ناخۆشی لەگەڵ ژیان تێکەڵ بێت تا ژیان مانای ڕاستەقینەی خۆێ بدۆزێتەوە.

 

ئابڕوو چوونی یۆتۆپیا

ئابڕوو چوونی یۆتۆپیا نووسینی Nima Sanandaji

خوێندکارانی چەپ لە زانستگا و سیاسەت مەدارانی بە ناو بانگ لە ئامریکا وەکوو بێرنی سەندێرز یان هیلاری کلینتون و بیل کلینتون و تەنانەت ئۆباما یەک خاڵی هاوبەشیان هەیە ئەویش لاینگری لە سوسیال دیمۆکراسی لە وڵاتانی نۆردیک واتە باکووری ئورووپایە، نیما سەنەندەجی لەم کتێبەدا ڕوونی دەکاتەوە بۆ ئەم بیرۆکە هەڵەیە ؟ بە پێچەوانەوە ئەم وتارانا وڵاتانی نۆردیک خاوەنی سیستەمی ئابووری ئازادن و ئەو پڕوپاگاندایە کە چەپی ئامریکا و وڵاتانی دیکە سەبارەت بە نۆردیک دووپاتی دەکەنەوە دوور لە ڕاستیە.

ئەم کتیبە بە ناوی:  Debunking Utopia: Exposing the Myth of Nordic Socialism

لە ۲۴۰ لاپەڕە و ساڵی ۲۰۱۶ بڵاو بووەتەوە و لە ئێرانیش لە لایەن مۆحەمەد ئەمینی عامێری وەرگێڕاوەتەوە بە فارسی و بڵاوکەرەوەی “دنیای اقتصاد” لە ساڵی ۱۴۰۰ بڵاوی کردوەتەوە.

بۆ سۆسیالیسم بەرەو دیکتاتۆری دەڕوا ؟ هەندێک لە چەپەکان دەڵێن ئەوەی کە کۆریای باکوور دەیکات یان لە سەردەمی یەکیەتی سۆڤیەت ڕووی دابوو هیچ پێوەندیکی لە گەڵ ئامانجەکانی مارکسیسم نەبووە و بۆنموونە مارکس نەیگوتوە خەلکی یەکیەتی سۆڤیەت ئەگەر بڕۆن بۆ شارێکی تر دەبی ئیجازەنامە و پاسپۆرت مۆر بکەن بەڵام کێشەی وتەکانی مارکس یان ڕێبەرانی کۆمۆنیست بە تایبەت لە بواری ئابووری دێتەوە سەر یەک وشە ئەویش پلان دانانی چڕکراو (Central planning)، ئەم شێوە بیروباوڕە بەرەو دیکتاتۆری و بە هێز بوونی حکوومەتی ناوەندی دەروات و ئەم بە هێز بوونە ئەبێتە کۆسپێک لە سەر ڕێگای ئازادی و دیمۆکراسی.

ئەگەر بە وردی چاو لە ئازادی ئابووری و ‌هێڵکاری وڵاتانی نۆردیک بکەین کە لێرە دانراوە سەردیڕەکەی  Index of Freedom  Economic دەبینین کە وڵاتانی نۆردیک لە سەرەوەی چارتەکەن بو نموونە وڵاتی هۆلاند، فینلاند، دانمارک و سۆید، لە پلەی ۸ تا ۱۱ جێگیر دەبن و تەنانەت وڵاتی ئامریکا کە ناسراوترین وڵاتی کاپیتالیستە (بە وتەی چەپەکان) لە پلەی ۲۵ ئەم هێڵکاریە ئەو ڕاستیە دەردەخا کە وڵاتانی نۆردیک لە گرینگترین بواری ئابووری واتە Economic Freedom لە ئامریکا سەرمایەدارترن.

ئەم چارتە لە لایەن Heritage Foundation و The wall street journal درووس بووە، پێوەرەکانی ئەم هێڵکاریە بریتیە لە گەورە بوونی ‌حکوومەت، ماڵیات، خەرجی حکوومەت هەروەها لە بواری یاری دان بە کۆمپانیاکانی کەرتی تایبەت دەتوانین بەم پێوەرانە ئاماژە بکەین: ۱ – ژمارەی کۆمپانیاکان ۲- ماوەی درووست کردنی کۆمپانیا و کێشەی ئیجازەنامە ۳ – تێچوونی دامەزرانی کۆمپانیا ۴ – ماوەی داخستنی کۆمپانیا ۵- ئیجازەنامە و مۆڵەت و … بەهەر شێوەیک چاو لە وڵاتانی نۆردیک بکەین دەزانین هیچ پێوەندیکیان لە گەڵ سۆسیالیسم و سیستەمی پلان دانانی چڕکراو نیە.

دەوڵەتی ئاسوودە ژیانی (The welfare state) لە وڵاتانی نۆردیک بە پێ خەرجی زۆر تووشی کێشە بووە و تەنیا وڵاتی نۆروێژ توانیویەتی سیاسەتەکانی درێژە پێ بدات ئەمەش بە هوێ داهاتی نەوت بووە. ئەم وڵاتانە پارەێکی باش بە پانابەران و کۆچەران دەدەن و پێداویستیەکانی ژیان دابین دەکەن سەرەڕای تێچووی  زۆر بو حکوومەت ئەم سیاسەتە ئەبێتە هۆی ئەوە کە پانابەران بە دوای کار و پێشە نەڕۆن و زۆربەیان بێکار بن. هەروەها ئەم پەنابەرانە لەبەر ئەوە بژیوی ژیانیان دابین بووە هەوڵ نادەن کە تێکەڵی خەڵکی ئەو وڵاتە بن و تەنانەت پاش ۱۰ یان ۱۵ ساڵ  زمانی ئەو وڵاتە فێر نابن.

هەبوونی بیروباوڕی ئێسلامی توندڕەو لە نیوان پەنابەرانی ئورووپا و وڵاتانی نۆردیک ئەم ڕاستیە دەردەخا کە ئەوان نەیانتوانیوە لە گەڵ کەلتوور و بنەماکانی کۆمەڵگا تێکەڵ بن و لە ڕاستیدا هاندەرێکیان نەبووە کە مێشکیان بگۆڕن و ئەم کێشە لە ئەستۆی حێزبە سۆسیال دێمۆکراتە. هەروەها شەری حێزبایەتی لە وڵاتی سۆید بو نموونە نیوان حێزبی ڕاست و سۆسیال دیمۆکرات هەیە. حێزبی ڕاست لەسەر قەێرانی هەڵاوسان (inflation)  جەخت دەکات و حێزبی سۆسیال دێمۆکراتیش ڕەخنە لە ڕێژەی بێکاری دەگرێ بەڵام قەیرانی بێکاریش بە بڕوای ئەم نووسەرە لە ئەستۆی چەپەکان و سەندیکای کرێکاریە لەبەر ئەوەی که سەندیکا خوازیاری زیاد کردنی مووچە ی کرێکارە و کۆمپانیا نێو دەوڵەتیەکان ناتوانن لەم وڵاتە کار بکەن و زۆربەیان ئەم وڵاتە جێ دێڵن و دەڕۆنە شوێنیکی دیکە.

چە ند خاڵی گرینگ سەبارەت بە پەروەردە کردنی منداڵ

  • هەر بەڵینێک کە بە منداڵەکەتان دەدەن جێ بە جێ بکەن چ تەمێ کردن بێت چ هاندان
  • منداڵ دەبێ منداڵی بکات! ئاگادار بن هیچ کات نابێ پێش ٧ ساڵی بەشداری کلاسگەلی جۆرا و جۆر بێت.
  • ئەو منداڵانە وا ئاستی چالاکیان لە سەرەوەیە و فرە چالاکن دەبێ هانیان بدەین پێچ و مۆرە ببەستن یان سەرەگڵۆپ بکەنەوە.
  • لە قۆناخەکانی پەروەردە کردندا نابێ چاوەڕوانی وڵامی ئەرێنی بن. لەبەر ئەوەی منداڵ لە نەوەستان (نەوەسان) دایە.
  • بەو منداڵەی وا وەبەر تووڕەیی کەوتووە سەرنج بدەن تا ئەو منداڵەی وا توندوتیژی نواندووە.
  • دەرفەتی تەکینەوەی جۆش و خرۆش بە منداڵان بدەن
  • لەگەڵ بنەماڵەی خۆتان لەسەر گرینگ بوونی هاوکاری و پاڵپشتی کردن وتووێژ بکەن لەسەر هاریکاری جەخت بکەن
  • خۆتان لە کوتەک و لێدان بپارێزن
  • هۆکاری تووڕەیی منداڵەکەتان بدۆزنەوە
  • ئەگەر خۆتان تەکووز (ڕێکوپێک) نین زۆر چاوەڕوان مەبن منداڵەکەتان تەکووز و ڕێکو پێک  بێت. منداڵ پاش سێ ساڵ دەتوانێ تەکووز بوون فێر بێت. بە منداڵانی خۆتان وردەکاری لە فرم و شێوازی کایە کردندا فێر بکەن وەکوو کێبەرکێی گردەو کردنی کەل و پەل
  • هیچ کات لە ناوەڕاستی کارتۆنی دڵخوازیدا بەرنامەکەی لێ نەپچڕێنن
  • بە قسەی منداڵ گوێ ڕا بگرن چونکە منداڵ زۆر بێژە
  • منداڵ لەبککۆک و بیر بڵاوە هەندێ جاریش سەرنج نادا. سەرەتا سەرنجی ڕاکێشە تاکوو چاوت لێبکات پاشان بیدوێنە.
  • پشت لە منداڵی بۆڵەبۆڵکەر بکەن
  • بۆ هەر خراپەی کە منداڵ دەیکات سەرەتا جێگرەوەیێک بدۆزنەوە ئانجا (پاشان) بەرگری لێ بکەن. بۆ نموونە سەرەتا شۆکۆلاتی پێ بدەن پاشان چەقۆی لێ بسێتێنن.
  • دەبی ماوەی چاو لە تەلەڤیزیۆن کردن بۆ منداڵ دیاری کراو و سنوور دار بێت. لەبەر ئەوەی گۆڕینی بێ کۆتایی وێنەی جۆراوجۆر لە بەرچاوی منداڵەوە دەبێتە هۆێ گێژی و لەبککۆکی منداڵ 
  • لە ڕاهێنانی منداڵی خۆتان سەخت نەبن. باخەوان نەمامی کەم تەمەنی خۆی کە هێشتا ڕیشەی نەکوتاوە ناتەکێنێێ. کورد گوتەنی داری بەتەمەن هەرەس دەکرێت.
  • منداڵ لە تەمەنی یەک تا سێ ساڵان دەبێت لە پەستا جەخت وەربگرێت بە داخەوه ڕێک لەم قۆناخە زۆرترین پەیامی نەرێنی لە لایەن بنەماڵەیەوە وەردەگرێ. وامەکە، دەستی لێ مەدە، چاوی لێکە بزانە چیت کرد؟ ناتوانی، دەکەفی و هتێ  تر …
  • باشتر وایە کە منداڵ تا تەمەنی دوو ساڵان لە ژووری باوک و دایکیدا بنوێ و لە دوو ساڵیدا ژوورەکەی جوێ کەنەوە
  • ڕێگە مەدەن کە منداڵەکەتان لەبەر تەلەڤیزیۆنەوە نان بخوات. لەم کاتەدا مێشک ناتوانێت هاوکات لە گەڵ چاو لێکردن سرنجی ئەندازەی خۆراکەکە بدات دەبێتە هۆی فرە خواردن یان کەم خواردن کە قەلەوی یان لاوازی لێدەبێتەوە
  • منداڵ پاش چوار ساڵان لە مانای خاوەندارێتی تێدەگات. بەرلەوە توانایی هاوبەش کردنی کەلوپەلەکانی نییە و ڕەنگە ئەسپاوبازی منداڵانی دیکەش بێ ئیزنی ئەوان هەڵبگرێت. ‌هیچ کات پێ‌مەڵین ئەم ئیشەی تۆ دزیە!  
  • قەت مەجبووریان نەکەن ئەسپاوبازییەکانی خۆیان لەگەڵ منداڵانی دیکە هاوبەش بکەن
  • ماڵەکەتان بۆ منداڵە تەمەن ۶ ساڵانەکەتان ئامادە بکەن. لەم تەمەنەدا کونجاون! بۆیە کەلوپەلە شکستۆک و مەترسیدارەکان لە بەردەستیاندا لابەرن.
  •  

سەردەمی منداڵی تەنیا یەکجارە و دووپات نابێتەوە و قەت ناگەڕێتەوە. تێ‌بکۆشین ئەوان ژیانێکی بێترس و پڕ لە شادی ئەزموون بکەن. ئەوان نەهاتوون کە هیوا و ئامانجی ئێمە بەدی بهێنن.

کۆکردنەوەی شیوا خالیدیان (هاوسەرم)

ڕاوێژکاری: ئارش ئەمانی بۆ ڕێنووس کوردی

لەکەناری دانوبەوە بۆ خڕی ناوزەنگ نووسینی نەوشیروان مستەفا

پێشەکی:

هیچ کات واز لەخوێندنی ژیان نامە ناهێنم. وا دەزانم کە ژیان نامەی ڕێبەر و نووسەرە گەورەکان ڕێگای بەرپێمان ڕووناک دەکاتەوە. بە تایبەت ژیان نامەی ئەو کەسانەی کە لە زۆربەی بوارەکاندا شارەزاو لێهاتوون.

نەوشیروان مستەفا لەم کتێبەدا بە وردی باسی ئاڵ و گوڕی سیاسی کوردستانی باشور لە ساڵەکانی ١٩٧۵١٩٧٨ دەکات. هەروەها لەگەڵ خۆی ئێمەش دەبا بۆ وڵاتی ئۆتریش و قاوەخانەکانی ڤیەن (Wien) و بۆ سنووری سووریە و حەسکە و قامیشلی هەتا چیاکانی برادۆست و داڵان پەر. دوایی ئەگەڕینەوە بۆ شنۆ سەرسنووری ئێران.

لەگەڵ پیشمەرگە قارەمانەکان چەک و تەقەمەنی ڕوانەی بنکەکانی یەکیەتی دەکەین و شۆڕشی نۆی دەس پێ دەکەین.

وتار:

ئەمە یەکەمین کتێبی نەوشیروان مستەفایە کە دەیخوێنم و ئەوەندە بەلام بەنرخ و خۆش بوو کەدەمهەوێ هەموو کتێبەکانی دیکەشی یەک لە دوای یەک بخوێنم. پاش شۆڕشی ئەیلوول لە ساڵی ١٩۶١ (کتێبێک هەربەم ناوە هەیە سەبارەت بە شۆڕشی مەڵا مستەفا کە لە داهاتوو دەیخوێنم) خەباتی چەکداری لە کوردستانی باشور دەستی پێ کرد و ئەم شەڕە پارتیزانیە دریژەی بوو تا ساڵی ١٩٧۵ و گرێبەستی ئەلجەزایر، ئەم گرێبەستە لە نێوان ئێران و عێراق واژوو کراو بە پێ ئەم گرێبەستە حکوومەتی پەهلەوی ئێران نابێ لە کۆرد پشتیوانی بکات و ڕێگەنەدا کە بارزانی هێرش بکاتە سەر رژیمی سەدام. پاش ئەم پەیمانە حێزبی پارتی دێمۆکرات وازیان لە خەباتی چەکداری هێنا و زۆربەی کادروڕێبەرانی حێزب ڕوویان لە ئێران کرد و بە فەرمانی شای ئێران لە کەرەج نیشتە جێ بوون.

زۆربەی پێشمەرگەکانی پارتی دوای ئاش بەتاڵ چەک و تەقەمەنی خۆیان رادەستی حکوومەتی عێراق کرد و بە فەرمانی مەڵا مستەفا وازیان لە چەک هێنا. نائۆمێدی زۆر لە نێوان خەڵکی کۆردستان پیک هاتبوو. بەعس بە بیانوی جۆراوجۆر خەڵکی ئەگرت و ئەکوشت و لە سێدارە ئەدا ئەم نائۆمیدیە بوو بە هۆی ئەوەی کە هێزێکی نوێ لە باشووری کوردستان سەر هەڵبدا و خوازیاری خەباتی چەکداری بێت نەوشیروان مستەفا و مام جەلال و هاوڕیانی کەوتنە جم و جۆڵ و خۆڕێکخستن بو سازکردنی هێزێکی سیاسی و چەکداری لە دژی عێراق. سەرەتا لە سنووری سووریە جێگیر بوون و حافز ئەسەد بە هۆی کێشەی لە گەڵ سەدام یاری ئەوانی دا و توانیان خۆیان ساز بکەن، سەرەتا یەکیەتی لەگەڵ حێزبی کومەڵەی ڕەنجدەران هاوپێمان بوو پاشان لەگەڵ چەند حێزبێکی چەپ وەک حێزبی سوسیالیزم یەکیان گرت.

نەوشیروان مستەفا لەم کتێبەدا زۆر بە وردی باسی ناوچەکە دەکات بۆ نموونە لە سەر بابەتی ئابووری، جۆتیاری و مەڕوماڵات و فراوان بوونی ئاو و کانی لە کوردستان و بەنداوی دووکان ، باس دەکات و پێ وایە لە داهاتوودا کوردستان دەتوانێ لە بواری جووتیاری و کشت و کاڵ و ئاژەڵ داری و هەروەها گەشت و گۆزار پێش کەوێت و سوودی لە وەربگرێت.

هەروەها زۆر بە وردی باسی کۆمەڵناسی کوردستان و تەرێقەتی نەقشبەندی و قادری و بیروباوڕی ئائینی خەڵک دەکا و چەند لاپەڕەش سەبارەت بە کوردانی ئیزەدی دەنووسێت. ئەم کتێبە نەک لە بواری سیاسی و چەکداری و خەبات بەڵکو لە هەموو بوارەکاندا ئاڵ و گۆڕی کوردستان شی دەکاتەوە و بە شێوەی ڕۆژنامەوانی ڕووداوەکانی ئەو سەردەمە دەخاتە پێش چاوی خوێنەر کە ئەمەش نیشانەی هێزی قەڵەم و ڕوشنبیری نووسەرە.

شەڕی حەکاری یەکێ لە خراپترین رووداوەکانی کوردستانە. بەڕاستی براکوژی لە نێوان کوردا نموونەی زۆرە و لە ئێران و عێراق دەێان جار ڕووی داوە، هەرکات بیر لەوە دەکەمەوە زۆر پەرۆش ئەبەم هەڵبەت شەڕی ناوخۆ لە دنیا شتێکی ئاسائیە و لە هەموو شوێنی ڕوو دەدات، بەڵام بۆ میللەتێکی بن دەست و زۆڵم لێ کراو کە هەموو هێز و شکۆی ئەو میللەتە یەکگرتن و پیکەوە بوونە کارەساتی ئاوا دڵتەزێن و سامناکە. شەڕی حەکاری لە نێوان یەکیەتی و بارزانی و عەشیرەکانی بارزانی ڕووی دا کە بوو بە هوێ کوژرانی سەدان کەس لە پێشمەرگەکانی یەکیەتی و هەندێ کەس لە عەشیرەکانی بارزانی و هێزی قیادە.

بە هیوام شەڕی برا کوژی لە کوردستان تەواو بێت و کورد بە وردی چاو لە مێژووی خوەی بکات و هیچ کات ئەم هەڵەێە دووپات نەکاتەوە. پاش ئەوەی لە شەڕی حەکاری زیانێکی زور لە یەکیەتی دەدرێت نەوشیروان مستەفا و مام جەلال تێ ئەکۆشن خۆێان ڕێک بخەن و شوڕشی چەکداری دەس پێ بکات. کتێبەکە پاش هەوراز و نشیوێکی زۆر کۆتایی پێ هات و من ماوم هەزار بیری جۆراوجۆر لە سەر شۆڕشی کوردستان، ئاڵ و گۆڕی ڕۆژهەڵاتی نیوە ڕاست و ….

بیتکۆین خەونی ئێران ۆ ڕووسیا

ئەوە ڕاستە کە بیتکۆین بۆ ڕزگاری خەڵک لە ژێر دەسەڵاتی حکومەت و هەروەها دراوی فیات*  درووس بووه بەڵام لەم دواییانەدا هەندێ حکومەت وەکو ئێران یان ڕووسیا هەوڵیان داوە کە لە بیتکۆین لە ڕیگای ئامانجەکانیان کەڵک وەربگرن. لە ڕاستیدا لەبەر ئەوەی ئەم وڵاتانا سزای قۆرسی ئامریکا لە سەریانە و دەستیان بە دۆلاری ئامریکا ناگەێت هەوڵ دەدەن کە داهات و سامانی خۆیان لەگەڵ زێڕ و بیتکۆین بگۆڕن.

بەڵام هەندێک لەمپەر و کۆسپ لەسەر ڕێگای زێڕ هەیە کەباسی دەکەین، بۆنموونە گواستنەوەی زێڕ پێویستی بە ئاسایشی تایبەت هەێە و هەروەها ناردنی زێر بۆ ولاتێ دیکە ئاسان نیە. بەڵام بیتکۆین بە پێچەوانەی زێڕ بە خێرایی مامەڵە دەکرێت و لە چرکەیک ئەتوانی بۆ کۆمپانیا یا تاکەکەس ڕوانەی کەیت.

تەنانەت پاراستنی بیتکۆین پێویستی بە ئاسایش و پۆلیس نیە و لەناو جزدانی بیتکۆین (Bitcoin Wallet) ئەتوانی پاشکەوتی بکەیت. بەڵام پرسیار ئەوەێە کە ئایا مامەڵە کردنی حکومەت بە بیتکۆین ئاسانە ؟ یان کارێکی گۆنجاوە؟

سەرمایەی بازاڕ (Market Cap) بیتکۆین لە ئەوڕۆدا ۵۴۵ ملیارەها دۆلارە، دانان و کشانەوەێ بیتکۆین لەئاست و قەبارەی بەرزا بۆ نموونە مامەڵە کردنی نەوت وغاز دەتوانێ بە تۆندی نرخی بیتکۆین تووشی لەرزین و جووڵانەوە بکات، هەرئێستاش یەکی لە گەورەترین کێشەکانی مامەڵە کردن بە بیتکۆین ناجێگیری نرخی بیتکۆین لە چاو دۆلار و یورۆ و پۆندە.

هەروەها گواستنەوەی هەژماری زۆری بیتکۆین لە سەر تۆڕی بلۆکچەین شوێنی دیارە و شیکاری کردنی تۆڕی بلۆکچەین بۆ وڵاتێ وەکوو ئامریکا یا شەریکەی کەرتی تایبەت زەحمەت نیە.

لەبەرامبەر بیتکۆین ئەگەر چاو لە زێڕ بکەین سەرمایەی بازاڕی ١٣ تریلیۆن دۆلارە واتە ٢۶ جار زۆرتر لە بیتکۆین هەروەها مامەڵەکان(transaction)   لە سەر هیچ تۆڕێک بە ئاشکرا دیار نیە و ئەگەر ئێران و ڕووسیا بیانهەوێ لەژێر بایکۆتی ئامریکا بێنە دەرێ مامەڵە کردنی زێڕ زۆر کاریگەرترە.

گەرچی حکومەتەکان بۆ فشار خستنە سەر خەڵک پێیان خوەش نیە کە بیتکۆین و زێڕ بەکار بێنن و چاپ کردنی پارەی بێ نرخ بۆ ئەوان باشترە.

 

*پارەێک کە لە بانکی ناوەندی کە پشتوانەێ زێڕی نیە و تەنیا بە فەرمانی حکومەت چاپ دەبێ)

 

خسارت متقابل ایران و اسلام

همیشه از کتابهایی که در رد همدیگر نوشته شده اند خوشم می آید، این کار باعث میشه که ذهن ما نسبت به مسایل تیزتر بشه و البته تفکر انتقادی هم رشد کنه به عنوان مثل کتاب فلسفه فقر نوشته پرودون است که یک آنارشیست فرانسوی مشهور این کتاب باعث شد که کارل مارکس کتاب فقر فلسفه رو در انتقاد به این افکار بنویسه. یا اخیرا کتابی رو خوندم (کامل نخوندم)به عنوان یاری متقابل عامل تکامل نوشته ی پروپتکین نسخه ی اصلی این کتاب Mutual aid است که در رد نظرات داروین نوشته شده خلاصه کتاب این بود که برخلاف نظرات داروین همیشه تنازع بقا عامل تکامل نیست بلکه یاری متقابل و فداکاری بین همنوعان توانسته بقای انواع حشرات مثل مورچه و سوسک رو تضمین کنه اونها با غذا دادن به همدیگر یا مواظبت از تخم هاو بچه های همدیگر به رشد و بقا رسیده اند. عدم علاقه شخصی و نفرت من از موضوعات پزشکی،دارویی،مباحث سلامتی،زیست جانوری و حیوانی باعث شد که این کتاب رو تا نصفه بخونم ولی شاید خوندنش برای شما خوشایند باشه. 

شاید اگر اروین یالوم من رو روانکاوی میکرد ترس از مرگ رو دلیل این بی علاقگی به موضوعات پزشکی و زیست تشخیص میداد. چرا که مرگ یکی از ۴ سایق زندگی در فلسفه ی اگزیستانسیالیسم است به هر حال موضوع این بود که کتابهای متضاد و نقدهای دو جانبه باعث تکامل فکری میشه همون چیزی که هگل به تز و آنتی تز تشبیه میکنه.

نمیدونم کتاب خدمات متقابل ایران و اسلام نوشته ی مطهری خوانده اید یا نه ولی قطعا میدونید در مورد چیه، اینکه اسلام چقدر خوبه و ما هم چقدر خوبیم و باعث پیشرفت همدیگر شدیم و … همیشه دوست داشتم کسی کتاب خسارت متقابل ایران و اسلام را بنویسد قطعا کتاب خواندنی خواهد بود اخیرا مشغول خواندن کتاب کم حجم امپراتوری اسلامی نوشته ی فیلیس کورزین هستم که کتاب بدی نیست. اگر کتاب دو قرن سکوت زرین کوب را بخوانید متوجه نفرت و کینه عمیق ایرانیان از اسلام خواهید شد چیزی که باعث شد بزرگترین انشعاب و اختلاف تاریخی و مذهبی در صفوف مسلمانها پدیدار بشه و یک fork جدید به نام تشیع درست بشه ..

نفرتی جمع شده و تلنبار شده از سقوط پادشاهی ساسانی از دست رفتن دین و زبان و فرهنگ و همچنین جور و ستم خلفای عباسی و اموی و غیره … البته این خسارت متقابل یکطرفه نبوده ایرانیان در زمان خلفای عباسی (شیعیان خراسان) بیشترین یاری و کمک را به عباسیان رساندند تا بنی امیه را زمین بزنند  و تقریبا در این حکومت حل شدند اکثر وزیران عباسیان ایرانی بودن و البته چیزهای جالبی هم بهشون یاد دادند. شکنجه کردن زندانیان در زمان خلافت عباسیان مرسوم شد که از ایرانیان یاد گرفتند. گذاشتن حاجب دربار هم از سنت پادشاهان پارسی بود حاجب در زمان فعلی رو باید به منشی دفتر رییس ترجمه کرد کسی که مانع دیدن مستقیم خلیفه میشه واین وسط هر کاری که دلش بخواد میکنه مثلا میتونه رشوه بگیره یا کسی رو به دربار راه نده و هزار کار دیگر حکومتی که نمیتونه سیاست توزیع کردن قدرت رو پیاده سازی کنه مجبوره که مخاطبان بی شمار خلیفه مقتدر رو فیلتر کنه این خودش ظلم دوبرابر محسوب میشه . 

در هر حال وجود میرغضب در دربار هارون الرشید و سایر خلفای عباسی هم از آموزش ایرانی ها بود  هر کسی خاطر خلیفه را مکدر میکرد همانجا سرش را می بریدند میرغضب همیشه حاضر و آماده بود تا کسی جرات مخالفت حرف زدن و یا اعتراض نداشته باشد. سریع حکم گردن زدن صادر میشد و به همان سرعت اجرا میشد.

بر خلاف انتقادهایی که از بنی امیه میشه ولی اونها قصد حکمرانی به شیوه خلفای راشدین و سلف خود را نداشتند و حتی مثل عباسیان خودشان را ضله الله نمی خواندند و نمیگفتن که ما از طرف خدا و رسولش انتخاب شدیم و …. و شاید الگویشان امپراتوری های بیزانس و یا در بدترین حالت قبایل بدوی عربستان بود که این دو نمونه هز دو از عباسیان صلح جو تر و دمکرات تر بودن . در واقع عباسیان هم ارزش های ناسیونالیسم عربی رو از بین برد و هم حاکمیت زمینی رو ملغی کرد چیزی به نام جهان اسلام خواستند که در مقام ایدوئولوژی شبیه بلوک شرق استالین بود که البته استالین دمش گرم  به نصف جهان راضی بود.

  عباسیان با یاری خواستن از ترک و فارس و کرد و سایر ملل همه آنها را بدون توجه به ملیتشان زیر سلطه اسلام آورد و از آنها لشکر بزرگتری ساخت تا بتونه امپراتوری خودش را تقویت کنه که البته توان و نیروی خودش رو از سواستفاده از عقاید مذهبی می گرفت و اگر ریشه ای به مسایل نگاه کنیم سقوط عثمانی و شکست امپراتوری اسلامی  چه از لحاظ مذهبی و چه از لحاظ سیاسی و فرهنگی مرهون اقتدار زوری و سفاکانه عباسیان است. به قول معروف “هر چیزی از نازکی پاره میشود ، ظلم از کلفتی

ژرمینال نوشته ی امیل زولا

پ ن: خطر اسپویل شدن داستان

به تازگی کتاب ژرمینال نوشته ی امیل زولا را به پایان رساندم. من نسخه ی صوتی آن را گوش دادم که با ترجمه ی بی نظیر سروش حبیی و صدای رضا عمرانی و توسط انتشارات ماه آوا تهیه شده بود. کتاب ۵۵۰ صفحه ای به ۲۵ ساعت کتاب صوتی تبدیل شده بود که البته شنیدن آن تجربه لذت بخشی بود.

شخصیت پردازی عالی نویسنده باعث شده که همه ی اسم ها با قیاقه هایشان در ذهنم حک شود. اتین,کارترین,شابال,ماهو, زن ماهو,ژاکلن و سوارین و باباموک و موکت و حتی دو تا اسبی که زولا آن ها را نیز به داخل داستان و به اعماق ۵۰۰ متری معادن کشانده بود یعنی ترمپت و باتای. 

کارگران که از وضعیت دستمزد خود ناراضی هستند و زندگی فلاکت باری دارند به رهبری اتین اعتصابات گسترده ای را ترتیب می دهند البته اتین یک رهبر چندان کاریزماتیک و مقتدر نیست ولی کم کم در خلال داستان با مطالعه و نامه نگاری با پلو شارک نقش رهبری پیدا میکند. پلوشارک یک فعال کارگری است که در پاریس زندگی میکند و مشغول تشکیل اتحاد بین الملل کارگران است ولی از دور فعالیتهای کارگری در سایر جاهای فرانسه و حتی بلژیک را زیر نظر دارد و گاهی برای سخنرانی و جمع کردن کمک های مالی هم به آنجا میرود. در هر حال اعتصاباتی که قرار بود چند روز طول بکشد به دلیل کوتاه نیامدن شرکت سه ماه طول کشید. صندوق حمایت کارگران تنها کفاف چند روز آنها را میداد. ۳۰۰۰ مارکی که کارگران به مرور زمان پس انداز کرده بودند سریع تمام می شود. بدبختی و فلاکت کارگران و گرسنگی کارگران از حد گذشت و تقریبا آبرو دارترین خانواده ها را مجبور بی آبرویی و گدایی کرد. توصیف این موقعیت ها چندان هنرمندانه بود که گاهی احساس می کردم در معادن زغال سنگ هستم و همراه واگن کش ها و کلنگ زن ها مشغول کارم.

در ادامه داستان سوارین که طرفدار آنارشیست بود دست به انفجار معدن زد و کارگرانی که اعتصاب کرده بودن را در اعماق زمین گرفتار کرد و آنها ر ابه کشتن داد معدن هم برای همیشه از بین رفت. در پایان داستان اکثر کارگران به زندگی نکبت بار خود ادامه دادند و اتین به فرانسه و پیش پلوشارک رفت تا مبارزات کارگری را با درایت بیشتری سازماندهی کند و اتحاد بین الملل که تازه تشکیل داده بودند را تقویت کند.

مهارتهای زنده ماندن در شرایط ویژه

هر روز صبح سر کار می رویم و به تلفن ها و ایمیل های خود پاسخ می دهیم و بعد از پایان شیفت کاری با رانندگی در خیابان های شلوغ و پر ترافیک به خانه می رویم. شرایط زندگی در عصر مدرن از انسانها موش شهری ساخته است. ما هیچ گاه فکر نمی کنیم که در آینده امکان دارد به گوشی همراه خود به برق و یا به ماشین خود دسترسی نداشته باشیم.

اتفاقات ناخوشایند مثل آتش سوزی، سیل،زلزله،جنگ و قحطی محتمل ترین اتفاقات در آینده خواهد بود که متاسفانه هیچ مهارتی برای مقابله با آن و نجات جان خود نداریم.

اولویت ما برای آموزش خود یا فرزندانمان محدود به یاد گرفتم کامپیوتر و زبان انگلیسی شده که البته لازمه ولی کافی نیست. هیچ گاه آموزش کمک های اولیه، برپاکردن چادر، جهت یابی، کار با قطب نما و روشن کردن آتش و غیره برای ما مهم نبوده و اولیت صدم ما هم نیست. چرا که همیشه احساس کرده ایم به این مهارت ها هیچ وقت نیاز نداریم اما زندگی کردن در ایران و خاورمیانه این واقعیت را به ما گوشزد می کند که بلایای طبیعی و وقوع جنگ در ایران محتمل است و بهتر است مهارت هایی را یاد گرفته و به خانواده هایمان نیز آموزش بدهیم.

کسانی که سربازی رفته اند یا عضو گروه های کوهنوردی هستن یا به شکار و مسافرت علاقه دارند این شانس را داشته اند که بخشی از این مهارت ها را یاد بگیرند اما همه ی مردم چنین نیستند. در اینترنت اگر کلمه ی Survival Skill را جستجو کنید مهارت های مختلفی را خواهد دید که در همین مجموعه قرار میگیرد. من یک App موبایلی روی گوشی خودم دارم که سرفصل این مهارت ها توضیح داده شده. خلاصه ی از این مهارتها و نیازمندیها رو در پایین مینویسم.

تولید برق: آگاهی داشتن از نحوه تولید برق به شیوه های مختلف مثل استفاده از انرژی خورشیدی یا اختلاف دما، استفاده از باتری ماشین و AC/DC Conversion  

ابزارهای لازم: داشتن ابزارهای کوچک برای استفاده در مواقع ضروری و البته آگاهی از نحوه کارکرد آن مثل فندک، شمع، کیت تشخیص آلودگی آب، دستگاه تصفیه کوچک آّب مثل LifeStraw  ، چادرهای کوچک مسافرتی، طناب، جعبه ابزار، چاقوی بزرگ، کنسرو و غذاهای آماده، کیسه فریزر، ورق های آلومینیومی، جعبه کمک ها اولیه، عینک اضافه، نخ و سوزن و پول نقد و …

تکنولوژی: چه برنامه هایی موبایلی باید داشته باشیم؟ بارکد اسکنر، ماشین حساب، و دوربین و قطب نما که البته روی همه گوشی ها وجود دارد.داشتن ارز دیجیتال و بلد بودن نحوه کار با آن زمانی که بانک ها و سیستم فیات از کار افتاده است. کیف پولهایی مثل Electrum  یا Trezor  و همچنین نگه داشتن مقداری بیت کوین یا استیبل کوین برای روز مبادا.

چه چیزهایی را باید بلد باشیم؟

برپا کردن چادر و سرپناه در طبیعت، منابع آب را چطور پیدا کنیم؟ چه آبی قابل خوردن است ؟

یادگیری انواع روشن کردن آتش، یادگیری اصول اولیه شکار و ماهیگیری و پختن ماهی، شناخت انواع گیاهان خوراکی و ریشه گیاهان و خواص دارویی.

بلد بودن کار با نقشه و قطب نما و اصول جهت یابی با حرکت خورشید و ستاره ها. بلد بودن دفاع شخصی برای مواقع ضروری، سیگنال دهی با آینه و چراغ قوه و امواج رادیویی و مکالمه با کدهای مورس و …

گفتن و شرح دادن تمام این مهارت ها در یک پست بلاگ مقدور نیست و از حوصله ی من هم خارج است ولی شما با نصب یک App موبایلی به نام Survival Manual روی گوشی آندروید خود میتوانید آموزش همه ی این مهارت ها و شرح و جزییات بیشتر را یکجا داشته باشید البته این برنامه به زبان انگلیسی است.

کتاب هایی که در سال ۲۰۲۲ خواندم

  1. آدولف ه (دو زندگی) نوشته ی امانوئل اشمیت
  2. ۵۱ نکته یک میلیون تومانی نوشته ی همایون دارابی
  3. فناوری در سال ۲۰۲۱ نوشته ی گروه نویسندگان مجله کسب و کار هاروارد
  4. تاریخ نقاشی (از کلاسیک تا مدرنیسم) نوشته ی مجتبی کرمی
  5. الاغ مرده نوشته ی عزیز نسین
  6. شکوفه های عناب نوشته ی رضا جولایی
  7. ۲۱Lessons: What I’ve Learned from Falling Down the Bitcoin Rabbit Hole
  8. The Little Bitcoin Book: Why Bitcoin Matters for Your Freedom, Finances, and Future
  9. بزرگان مکتب اتریش نوشته ی رندال جی هولکام
  10. پنج گام بعدی استراتژی نوشته ی پاتریک بن دیوید
  11. تورم و اخلاق نوشته ی اندرو دیکسون وایت
  12. چند تا لیس نوشته ی آرون سانتوس
  13. تربیت اروپایی نوشته ی رومن گاری
  14. شوهر آهو خانم نوشته ی علی محمد افغانی
  15. خصوصی سازی پول نوشته ی فردریش فون هایک
  16. نبرد من نوشته ی آدولف هیتلر
  17. راه بندگی نوشته ی فردریش فون هایک
  18. ایوب نوشته ی جوزف روث
  19. یک عاشقانه ی آرام نوشته ی نادر ابراهیمی
  20. حاصل عمر نوشته ی سامرست موام
  21. عشای ربانی ملحدان نوشته ی بالزاک
  22. کشتی سفید نوشته ی چنگیز آیتماتوف
  23. زندگی در پیش رو نوشته ی رومن گاری
  24. تاریخ ایران مدرن نوشته ی یرواند آبراهامیان
  25. سرگور اوزلی نوشته ی فریدون زند
  26. دوقرن سکوت نوشته ی عبدالحسین زرین کوب
  27. داشتن یا بودن نوشته ی اریک فروم
  28. فقر احمق میکند نوشته ی سندهیل مولاینیتن
  29. هیچ دوستی به جز کوهستان نوشته ی بهروز بوچانی
  30. پول نوشته ی یوآل نوح هراری
  31. عقل و احساس نوشته ی جین آستین
  32. زمستان بی بهار نوشته ی ابراهیم یونسی
  33. بن هور نوشته ی لئو والاس
  34. اندیشه های سیاسی و اقتصادی هایک نوشته ی دونالد جی بودراکس
  35. Barry Collins – Help, My Computer is Broken-Raspberry Pi Press (2020)