پول به عنوان ذخیره ارزش
اگر بخواهیم به شکلی بی طرفانه پول را به عنوان یک ابزار مورد بررسی قرار دهیم باید به سه ویژگی کلیدی آن توجه کنیم.
اولین کارکرد پول ذخیره ی ارزش است، یعنی ما به عنوان طبقه متوسط جامعه اگر بخواهیم ارزش اضافه ی خود یا مزد ماهانه را پس انداز کنیم باید پول این ویژگی را داشته باشد. اما با ریال نمیشود چنین کاری کرد در واقع پس انداز ریال در ایران احمقانه ترین کار ممکن است، چرا که دولت با چاپ بی رویه پول ثروت ذخیره شده ی شما در بانک یا گاو صندوقتان را به کاغذ بی ارزش تبدیل میکند.
در اینجاست که پول سخت معنی پیدا میکند و ارزش آن نمایان می شود، پول سخت پولی است که تولید آن توسط دولت به راحتی انجام نمی گیرد برای مثال تولید بیت کوین مانند طلا مشکل است و نیاز به صرف هزینه ی بالایی است کندی تولید یا استخراج بیت کوین و طلا منجر به خاصیت ضد تورمی این دو نوعه پول میشود، پول سخت دستوری یا اعتباری با فشردن کلید Enter در کامپیوتر بانک مرکزی به وجود نمی آید به همین دلیل می شود گفت دارای ارزش ذاتی است و البته امکان وقوع فساد و سلب آزادی مردم توسط حکومت ها هم نا ممکن میشود. برای مثال یک کشور با چاپ پول میتواند حقوق سربازانش را پرداخت کند و یک جنگ را طولانی تر کند در حالیکه سکه طلا یا بیت کوین را نمیشود چاپ کرد.
Fiat Currency تا قبل از سال ۱۹۷۱ به پول سخت نزدیک بود چرا که با پشتوانه پول سخت (طلا) چاپ میشد ولی بعدا این قاعده در همه ی کشورها بهم خورد و البته در کشور بی در وپیکری مثل ایران پول بدون هیچ قاعده و قانونی چاپ میشود و به همین خاطر است که در کشورهای ابر تورمی کسی بازنده است که پول نقد را نگه دارد. گردش معاملات فعلی ایران و گریز از پس انداز باعث تحریک بازار نیز شده است که این هم خودش کلاه گشادی بر سر اقتصاد ایران است .
در مقایسه با ریال گزینه هایی مثل طلا و بیت کوین و یا دلار می تواند به عنوان ذخیره ارزش لحاظ شود. هر چند برای طبقه متوسط ایران که کالاهای عمومی را با تورم سالیانه سه رقمی تجربه میکنند خرید برنج،روغن، مایع ظرفشویی و …. به مراتب پرسودتر از هر کاری است.
کارکرد پول به عنوان ابزار مبادله و سنجش قیمت
ریال به عنوان ابزار مبادله هنوز جایگاه خیلی بهتری نسبت به طلا،دلار، یا بیت کوین دارد. سیستم بانکی موجود دریافت و پرداخت را تسهیل کرده است و هر کسی که عابر بانک دارد میتواند با برنامه موبایلی یا کارتخوان خرید کند. اما این تمام کار نیست، نوسان قیمت ها و کاهش مداوم ارزش ریال (در حد شت کوین) مبادله را برای بازاریان با مشکل مواجه کرده است. به عنوان کسی که در یک فروشگاه کامپیوتر مشغول به کار است تقریبا هر روز پنجاه تا صد نوع کالای مختلف را با تخمین دلار و بررسی فروشگاه های آنلاین و قیمت کف بازار تهران می سنجم تا قیمت درست همه ی کالاها در این اقتصاد بی ثبات تعیین شود. این سردرگمی که به دلیل بی ثباتی پول ملی به وجود آمده است باعث شده که خیلی از کاسبان با دلار و درهم و یا تهاتری معامله کنند و شاید در آینده نیز دلار جایگزین ریال حتی در مبادلات خرد شود.
در حال حاضر بیت کوین ابزار مبادله ی مناسبی اصلا نیست اگرچه قایلبت خرد شدن خیلی خوبی نسبت به دلار و طلا دارد ولی پیچیده و فنی بودن و انتقال بیت کوین و فراگیر نبودن آن مانع استفاده روزمره از آن شده است. البته به نظر میرسد در آینده با کاهش کارمزد و سرعت بالای تراکنش در لایتنینگ این وضعیت بهترمی شود.
در پایان می خواهم به این نتیجه برسم که اگر پول را صرفا به عنوان ابزار مبادله فرض کنیم، ریال جایگاه مناسبی دارد. اگر به عنوان ذخیره ارزش در نظر بگیریم بیت کوین و طلا گرینه ی خوبی است و اگر مبنای پول را بر سنجش قیمت در نظر بگیریم با توجه به ثبات اقتصاد آمریکا دلار بهترین گزینه است یعنی ارزش هر کالایی را در نهایت با دلار باید سنجید.